Áo Tơi Lá

Hình minh họa (internet)

Dạo này Bắc Cali mưa nhiều, rả rích suốt đêm, gió thổi mạnh rít lên từng hồi nghe buồn não nuột. Tôi trăn trở hoài không ngủ được, quá khứ tuần tự kéo nhau về, kỷ niệm một thời ấu thơ dần dần hiện lên, tôi ngồi dậy ra bàn viết...

Khoảng vào cuối thập niên 50, thời bấy giờ áo mưa làm bằng chất nylon đang thịnh hành từ thành thị đến thôn quê, tuy nhiên "áo tơi lá" thấy vẫn còn xuất hiện một vài nơi, nhất là ở thôn quê.

Những khi có dịp đi ngang qua cánh đồng lúa hay nương rẫy, nhìn thấy bóng người lom khom trên lưng mang chiếc áo tơi lá dưới trời mưa tầm tã mà thấy thương xót cho quê hương mình. Đến bao gờ người dân Việt mới hết cơn bỉ cực gian nan...

Áo tơi lá được làm bằng lá cọ, lá kè, loại lá này cũng dùng để chầm nón nên gọi là nón lá. Áo tơi lá còn được gọi là áo tơi cá vì họ kết thành từng hàng chồng lên nhau trông như vảy con cá. Gọi sao cũng được, áo tới lá hay áo tơi cá cũng cùng một thứ như nhau.

Trong văn chương áo tơi trước đây cũng được nhắc đến nhiều

           Ca dao:

          "Trời mưa thì mặc trời mưa

Chồng tôi đi bừa đã có áo tơi"

"Chi bằng cần trúc, áo tơi

Danh cương, lợi tỏa mặc đời đua tranh"

Và được viết trong thơ:

"Lạ chân lối nhỏ đường chiều

Vàng cây lá đỏ mộng xiêu bên trời

Bụi mưa thấm chiếc áo tơi

Lạnh hồn anh đã rã rời theo thu"

"Vô duyên dù bận áo sa

Áo ra đằng áo, người ra đằng người

Có duyên dù bận áo tơi

Đầu đội nón cơi (rách), duyên vẫn hoàn duyên"

Năm ấy tôi khoảng chừng 10, 11 tuổi, đang theo học trường nữ tiểu học Tuy Hòa, Phú Yên, lúc bấy giờ do cô Kiều Nga làm hiệu trưởng. Trường nữ chúng tôi là dẫy nhà ngang trong khu nhà hình chữ U, có 5 lớp từ lớp 1 đến lớp 5. Hai dẫy hai bên là trường trung học Nguyễn Huệ.

Nhà tôi ở dưới chân núi Nhạn, cạnh rạp hát Diên Hồng, trường học nằm ở đường số 6, từ ga xe lửa chạy thẳng xuống biển, ấy thế mà hàng ngày phải cuốc bộ hai buổi đi học, mất khoảng 30 phút mới đến trường, vì nhà tôi nghèo không có tiền sắm xe đạp. Có những buổi mưa tầm tã kéo dài suốt mấy tiếng đồng hồ. Đến giờ phải đi học, mẹ tôi chạy vội xuống nhà bếp lấy áo tơi lá đưa cho tôi và bảo: "mang cái này vừa ấm vừa đỡ ướt quần áo". Như thường lệ tôi xắn hai ống quần lên thật cao, gài kim băng cẩn thận vì sợ tuột xuống dọc đường xong chui vào áo tơi lá, trên đầu đội nón, vội vã ôm cặp đi đến trường. Mẹ tôi dặn dò: "khi mưa tạt phía nào, con xoay cái cửa ra phía khác để khỏi bị ướt nhiều".

Áo tơi lá (chằm). Hình minh họa (internet)

Quả đúng như lời mẹ nói, thật ấm áp, thật an toàn. Có điều tôi không dám nói ra sợ mẹ tôi buồn là trông xấu xí quá, giống như "cái thùng biết đi", thân tôi thì bé nhỏ, người và áo mưa cao bằng nhau chỉ vừa ló được đôi bàn chân ra ngoài để di chuyển.

Đến trường áo mưa được giũ sạch nước để bên ngoài lớp. Tôi nhìn tới nhìn lui chỉ vỏn vẹn có 4 cái áo tơi lá giống như tôi dựng cẩn thận sát bờ tường. Lớp có khoảng 50 nữ sinh như thế 4 đứa chúng tôi thuộc tầng lớp nghèo nhất, không có tiền mua nổi chiếc áo mưa nylon mầu sắc xanh, đỏ, tím, vàng đẹp đẽ sang trọng như các bạn mình đang có. Tôi buồn buồn ôm cặp đi thẳng vào lớp, vừa đi vừa suy nghĩ "sao nhà mình lại nghèo thế nhỉ?. Biết đến bao giờ mình mới có được chiếc áo mưa xanh, hồng đẹp thế kia?!!!".

Thế rồi ước mơ cũng trở thành hiện thực năm tôi thi đậu vào đệ thất trường trung học Nguyễn Huệ mẹ tôi cũng cố gắng "tậu" cho tôi chiếc xe đạp đầm để đi học, đi đây đi đó khi mẹ có việc cần sai bảo như xuống tiệm tạp hóa bà "Chênh" mua hành, tỏi, đậu xanh, đậu dầm v.v...

Cũng nhân dịp này mẹ tôi "thưởng" cho tôi chiếc áo đi mưa nylon tân thời mầu xanh nước biển mà tôi hằng ao ước. Tôi cảm thấy vui và thích thú lắm, muốn nói lời "cám ơn mẹ" thật lớn nhưng ngại ngùng không dám thốt lên. Tuy nhiên thấy tôi hớn hở cười sung sướng lòng mẹ tôi cũng mãn nguyện rồi.

Kể từ mùa mưa năm đó tôi cũng giã từ chiếc áo tơi lá cũ kỹ xấu xí nhưng rất đáng yêu đối với tôi. Dù sao "nó" cũng đã theo tôi bao mùa mưa gió lạnh lùng, bao bọc chở che tôi được ấm áp, khô ráo mỗi khi có việc ra khỏi nhà trong những cơn mưa.

Ở Tuy Hòa mình nhiều khi mưa dầm kéo dài cả mấy ngày liền, nhà tôi ở xa chợ không tiện đi, mẹ tôi bắc nồi cơm nóng ăn với mắm cà do mẹ tôi làm dự trữ cho mùa đông mưa bão. Đằng sau hè có thêm dậu mùng tơi, ngắt một ít về nấu với tôm khô, thế là đã có ngay một mâm cơm đạm bạc đậm đà, thơm phức ngon đáo để. Cả nhà tôi 3 người (ba, mẹ và tôi) ngồi quây quần bên nhau, bát canh rau mùng tơi xanh dờn bốc khói điểm thêm mầu hồng hồng của mấy con tôm khô được giã nhỏ trông rất hấp dẫn. Ôi! sao mà ngon quá chừng chừng. Thì ra cái "nghèo" cũng chứa đựng niềm hạnh phúc riêng của nó đấy chứ...

Áo tơi ở thế kỷ 19 (internet)

Tuy trường nữ tiểu học riêng biệt nhưng cứ mỗi sáng thứ hai đầu tuần chúng tôi cùng ra sân chào cờ chung với các anh chị trường trung học Nguyễn Huệ. Học sinh đứng xếp hàng theo thứ tự từng lớp, ở giữa sân có dựng cột cờ thật cao. Tất cả chúng tôi cùng cất giọng hát vang bài quốc ca Việt Nam Cộng Hòa quen thuộc. Cùng nhau hướng mặt về lá quốc kỳ mầu vàng ba sọc đỏ ngạo nghễ tung bay trước gió.

Giờ ra chơi chúng tôi thường rủ nhau chơi u quạ, ba đồng năm tiền, nhảy dây v.v... rất vui và thú vị vô cùng. Những kỷ niệm êm đẹp này khó có thể quên được trong tâm trí tôi.

Đời người có nhiều ước mơ, lúc còn bé tôi có những ước mơ thật đơn sơ, giản dị. Ước mơ lớn dần theo tuổi đi lên, đôi khi ước mơ trở thành những kỷ niệm êm đẹp. Tôi còn nhớ khi ở tiểu học, những buổi tan trường chúng tôi thường đi theo sau những tà áo dài của các chị trung học như chị Lê thị Chính, Cao Thị Phượng, Nguyễn Thị Nghiêm, Nguyễn Thị Hằng... Chị Phượng có mái tóc đen thật dài buông xỏa trên lưng, đong đưa theo tà áo trắng làm tôi rất "mê". Tôi thầm nhủ: "mai này lên trung học, tôi cũng được mặc áo dài như các chị".

Tuy Hòa quê mình hai mùa nắng cháy mưa dầm. Mùa hè, từng cơn gió từ Hạ Lào chạy dọc Trường Sơn thổi về làm rát da mặt. Mùa mưa thì mưa tầm tã, kéo dài nhiều ngày làm ngập lụt khắp nơi, mực nước dâng cao gây biết bao trở ngại cho sinh hoạt của mọi người. Những khi lụt lớn trường học phải đóng cửa, học sinh nghỉ học cả tuần lễ. Tuy không đi học nhưng chúng tôi vẫn rủ nhau đến trường xem nước lụt. Đứng từ xa nhìn vào một vùng nước mênh mông như biển hồ, chúng tôi chẳng biết làm gì chỉ cầu mong cho nước mau rút xuống để được đến trường, đến lớp trở lại.

Giờ đây, tôi đã ngoài tuổi 70, cuộc sống an bình, tiện nghi đầy đủ trên đất nước Hoa Kỳ, một đất nước mà hàng triệu người trên thế giới ước mơ được nhập cư nhưng tôi vẫn không thể nào quên được chiếc "AÓ TƠI LÁ" cũ kỹ thuở hàn vi xa xôi năm nào. Áo tơi lá là một kỷ niệm đẹp mãi mãi trong tâm trí của tôi.

San Jose mùa mưa 2017

Hoàng Thanh Phước

Hoàng Thanh Phước

Kính mời quý Thầy Cô và các Bạn thưởng thức nhạc phẩm ÁO TƠI,

ca sĩ Thanh Chương trình bày