Thơ Chữ Hán Của Nguyễn Du - Thanh Hiên Thi Tập

THƠ CHỮ HÁN CỦA NGUYỄN DU - THANH HIÊN THI TẬP - Bài 38 Đến 41

Thầy Dương Anh Sơn

 

Bài 38

BIỆT NGUYỄN ĐẠI LANG (Kỳ Nhị )                  別 阮 大 郎 (其二)

Tống quân quy cố khâu,                                             送君歸故丘
Ngã diệc phù Giang Hán.                                           我亦浮江漢
Thiên lý bất tương văn,                                              千里不相聞
Nhất tâm vị thường gián.                                           一心未嘗間
Dạ hắc sài hổ kiêu,                                                     夜黑豺虎驕
Nguyệt minh hồng nhạn tán.                                      月明鴻雁散
Lưỡng địa các tương vọng,                                         兩地各相望
Phù vân ưng bất đoạn.                                                浮雲應不斷
Nguyễn Du                                                                 阮 攸    

Dịch nghĩa:

Đưa tiễn anh về chốn quê cũ, tôi cũng lại vừa qua sông (dưới dòng sông ngân trên bầu trời). Ngàn dặm chia cách chẳng nghe được tin nhau. Tấm lòng chưa từng cách ngăn. Đêm đen tăm tối, những loài sói hổ kiêu căng ngạo nghễ. Đàn nhạn hồng phải tản mát dưới vầng trăng sáng. Đôi ta vẫn ngóng trông nhau dù cách đôi nơi. Những mong sao đám mây trôi trên trời vẫn không hề đứt đoạn, dừng lại.

Tạm chuyển lục bát:

CHIA TAY ANH NGUYỄN

Tiễn anh về chốn quê xưa,
Dòng Ngân tôi cũng lại vừa qua sông.
Tin truyền ngàn dặm chẳng cùng,
Một lòng một dạ chưa từng cách ngăn.
Đêm đen sói hổ kêu căng,
Nhạn hồng tản mát vầng trăng sáng ngời.
Ngóng nhau xa cách đôi nơi,
Những mong rằng đám mây trôi chẳng dừng.

Chú thích:

- diệc 亦: lại lần nữa, chẳng những…

- Giang Hán 江漢 : tức dòng sông Ngân hay dãy Ngân hà trên bầu trời; cũng chỉ sông Hán bên Thiểm Tây (TQ).

- văn 聞: hiểu biết, nghe truyền tin tức, nghe tiếng…

- thường 嘗: nếm mùi, từng trải, đi qua…

- câu 5+6: Nguyễn Du muốn nói đến thời cuộc đổi thay, giặc giã nổi lên khiến những kẻ sĩ phải tản mát khắp nơi.

- các 各: đều, cách xa, phân ra.

- gián 間: chia tách, cách biệt, rời nhau.

- ưng 應: nên như thế, mong sao, ước mong… 

Bài 39

BIỆT NGUYỄN ĐẠI LANG (Kỳ tam)                     別 阮 大 郎（其三）

Quân quy ngã diệc khứ,                                                君歸我亦去
Các tại loạn ly trung.                                                     各在亂離中
Sinh tử giao tình tại,                                                      生子交情在
Tồn vong khổ tiết đồng.                                                存忘苦節同
Sài môn khai dạ nguyệt,                                                柴門開夜月
Tàn lạp tẩu thu phong.                                                  殘笠走秋風
Thiên lý bất tương kiến,                                                千里不相見
Phù vân mê thái không.                                                浮雲迷太空
Nguyễn Du                                                                   阮 攸 

 

Dịch nghĩa:

Anh quay trở về, còn tôi lại ra đi. Cũng đều phải sống trong thời buổi loạn ly; dẫu sống hay chết tình bạn thân thiết vẫn còn đó. Chuyện mất hay còn trước khổ đau vẫn cùng nhau giữ tiết khí thẳng ngay. Đêm vẫn mở cửa phên tre để ánh trăng soi vào. Anh đi về trong cơn gió thu với chiếc nón tơi tả. Ngàn dặm chẳng trông thấy nhau; trên bầu trời cao rộng chỉ thấy đám mây nổi mịt mờ trôi. 

Tạm chuyển lục bát:

CHIA TAY ANH NGUYỄN

Anh về tôi lại ra đi,
Đều trong thời buổi loạn ly thế này!
Tình thân sống chết còn đây,
Mất còn dẫu khổ thẳng ngay vẫn cùng.
Cửa phên đêm mở trăng lồng,
Mùa thu nón rách về trong gió ào.
Dặm ngàn chẳng thấy mặt nhau,
Mịt mờ mây nổi giăng bầu trời cao.

Chú thích:

- giao tình 交情: tình cảm qua lại thân thiết.

- tiết 節: đốt tre, tiết khí con người. Tre tượng trưng cho kẻ sĩ có khí tiết, biết kiềm chế và ngay thẳng.

- sài môn 柴門: cửa làm bằng tre hoặc củi chỉ nơi ở của hàn sĩ hoặc người ở ẩn.

- lạp 笠: nón làm bằng tre để đội che mưa nắng.

- mê 迷 mê: mịt mờ, tăm tối.

- thái không 太空: bầu trời cao rộng....

 

Bài 40 

HÀNH LẠC TỪ (Kỳ nhất)                                      行 樂 詞（其一）

Tuấn khuyển hoàng bạch mao,                                   俊犬黃白毛
Kim linh hệ tú cảnh.                                                    金鈴繫秀頸
Khinh sam thiếu niên lang,                                          輕衫少年郎
Khiên hướng nam sơn lĩnh.                                         牽向南山嶺
Nam sơn đa hương my,                                               南山多香麋
Huyết nhục cam thả phì.                                             血肉甘且肥
Kim dao thiết ngọc soạn,                                            金刀切玉饌
Mỹ tửu luỹ bách chi.                                                   美酒累百梔
Nhân sinh vô bách tải,                                                人生無百載
Hành lạc đương cập kỳ.                                              行樂當及時
Vô vi thủ bần tiện,                                                      無為守貧賤
Cùng niên bất khai my.                                               窮年不開眉
Di, Tề vô đại danh,                                                     夷齊無大名
Chích, Cược vô đại lợi.                                               跖蹻無大利
Trung thọ chỉ bát thập,                                               中壽只八十
Hà sự thiên niên kế?                                                   何事千年計
Hữu khuyển thả tu sát,                                               有犬且須殺
Hữu tửu thả tu khuynh.                                              有酒且須傾
Nhãn tiền đắc táng dĩ nan nhận,                                 眼前得喪已難認
Hà sự mang mang thân hậu danh?                             何事茫茫身後名

Nguyễn Du                                                                阮 攸  

       

Dịch nghĩa:

Con chó lông vàng đốm trắng hay và giỏi có chiếc cổ đẹp lạ thường đeo chiếc chuông vàng. Còn chàng trai trẻ mặc chiếc áo mỏng dắt theo đi về phía nam của dãy núi. Núi nam có lắm cầy hương và hươu nai huyết ngon ngọt, thịt béo ngậy. Dùng chiếc dao vàng xẻ món bày tiệc ăn ngon. Rượu thơm ngon uống hàng trăm chén. (c.1-8)                                               

Đời người không sống được trăm tuổi nên hãy mau vui chơi. Giữ gìn cái nghèo khó làm chi suốt cả một năm không mở mắt mở mày ra được. Bá Di, Thúc Tề tiếng tăm chẳng lớn lao; còn Đạo Chích, Trang Cược cũng không giàu có. Sống thọ tám mươi tuổi là được rồi cớ chi tính kế ngàn năm làm gì! (c.9-16)

Có chó hãy cứ giết phăng; có rượu hãy cứ nghiêng bầu uống cho cạn hết. Trước mắt, chuyện được hay mất khó nhận biết được; cái danh xa vời sau khi mất đâu cần lo lắng làm gì! (c.17-20)

Tạm chuyển lục bát:

BÀI TỪ VỀ THÚ VUI (Bài 1)

Chó vàng đốm trắng giỏi hay,
Buộc vào trên cổ đẹp thay chuông vàng.
Trẻ trai áo mỏng có chàng,
Dắt về hướng núi phía nam dãy này.
Cầy hương, hươu cũng lắm đây,
Thịt ngon béo ngậy, huyết rày ngọt sao!
Dao vàng, bàn ngọc dọn nào,
Rượu ngon trăm chén rót ào cạn thôi.
Có đâu trăm tuổi đời người,
Vui chơi thật gấp cho rồi mau đi.
Giữ nghèo tằn tiện mà chi,
Suốt năm chẳng mở mắt kia được nào!
Di, Tề danh chẳng lớn lao,
Kìa như Chích, Cược nào giàu có đâu!
Tám mươi tuổi thọ dãi dầu,
Đâu cần tính kế ngàn sau làm gì!
Hãy mau có chó giết đi,
Rượu bầu có được dốc kỳ hết thôi!
Mắt xem được mất khó rồi,
Danh kia khi chết xa vời mai sau.

Chú thích:

- từ 詞: từ là thể thơ cổ có từ đời Đường gốc từ nhạc phủ sau biến tấu thành “khúc” với lối rải câu không đều. Vì là “khúc” nên có thể để hát như bài ca.

- tú 秀: đẹp lạ thường, rất đẹp.

- sam 衫: áo đơn, áo mỏng, áo lót.

- hương 香: mùi thơm, đây chỉ con chồn hương hay cầy hương  thường có túi tỏa mùi thơm.

- Di,Tề 夷 齊: tức Bá Di và Thúc Tề là con vua nước Cổ Trúc chư hầu nhà Ân, Trung Hoa. Khi Chu Vũ Vương thôn tín nhà Ân, hai người đã ẩn ở núi Thú Dương không chịu ăn thóc nhà Chu, chỉ kiếm rau cỏ để qua ngày. Về sau chết vì chịu đói.

- Chích, Cược 跖 蹻: tức Đạo Chích là em Liễu Hạ Huệ và Trang Cược là em Sở Trang Vương ,Trung Hoa , thường nhóm họp đàn em đi trộm cướp nhà giàu có. Về sau cũng chẳng giàu có hơn ai mà mang tiếng ngàn đời.

- nhận 認: nhận biết, xem xét, nhận rõ, chấp nhận.

- mang mang 茫 茫: mênh mông, rộng lớn, xa xôi.....

 

Bài 41

 

HÀNH LẠC TỪ (Kỳ nhị)                                              行 樂 詞 (其二 )

 

(Đã đăng trên NHHN, 14/2/2021)

Saigon, 2003 

(Lần đến: THTT / Bài 42, 43, 44) 

Dương Anh Sơn