LTS: Trong 2 tháng đầu năm 2023, hơn 300 người dân tộc J’rai đã đến Thái Lan từ Việt Nam, mỗi người phải đóng từ 800 đến 1000 Mỹ kim cho đường dây đưa họ đi. Khai thác các tin giả hoặc tin không đầy đủ và không chính xác về chương trình tư nhân bảo lãnh định cư người tị nạn, một số đường dây hứa hẹn là chỉ trong vài tháng những đồng bào nhẹ dạ này sẽ định cư Hoa Kỳ. Để ngăn ngừa phần nào sự tác hại của tin giả, tin không chính xác, chúng tôi sẽ có loạt bài giới thiệu về hành trình tìm tự do đầy gian truân, đầy hiểm nguy và đằng đẵng của những người đi tị nạn vì lý do chính trị hoặc tôn giáo.
Một mặt, chúng tôi, BPSOS, muốn cảnh giác đồng bào ở trong nước và ở hải ngoại về các tin giả, các lời hứa hẹn hão. Mặt khác, chúng tôi muốn giới thiệu những hồ sơ tị nạn xứng đáng và cần được định cư. Hiện nay có khoảng 1000 đồng bào đã có quy chế tị nạn ở Thái Lan, phần lớn nhờ sự can thiệp của các luật sư của BPSOS. Chúng tôi tiếp tục vận động các quốc gia đệ tam sớm định cư họ. Điều đáng mừng là trong thời gian gần đây, Hoa Kỳ, Canada, và New Zealand bắt đầu nhận định cư thêm nhiều hồ sơ người tị nạn Việt Nam, nhưng vẫn không đủ. Chúng tôi kêu gọi cộng đồng người Việt tiếp tay định cư một số đồng bào đã có quy chế tị nạn theo chương trình bảo lãnh tư nhân đã có ở Canada và đang được triển khai ở Hoa Kỳ.
Dưới đây là tóm tắt câu chuyện của ông Thạch Soong và gia đình, từ bài viết của tác giả Song Chi.
Thạch Soong, sinh năm 1960, tại ấp Kor Kô, xã Tân Hưng, huyện Long Phú, tỉnh Sóc Trăng. Cha mẹ làm nghề nông. Gia đình có 3 anh em, Thạch Soong lớn nhất, dưới là 2 em trai. Nhưng chỉ có một mình Thạch Soong là dính vào “hoạt động chính trị”, phải bỏ xứ ra đi, còn hai người em vẫn sống ở Việt Nam.
Thạch Soong bắt đầu tham gia hoạt động trong phong trào Khmer Krom năm 1983, tại huyện Long Phú, tỉnh Sóc Trăng. Xuất phát chỉ vì anh thấy người Khmer Krom bị nhà nước cộng sản đàn áp tôn giáo nặng nề.
Phong trào Khmer Krom hình thành trước hết là để đấu tranh đòi tự do tôn giáo. Thạch Soong là người đứng đầu ở huyện Long Phú, nhưng giai đoạn này anh chưa làm được gì nhiều, vì sự kiểm soát, đàn áp chặt chẽ của nhà nước cộng sản Việt Nam. Anh chỉ đi nói chuyện vận động anh em bà con, giải thích để cho họ hiểu thế nào là tự do tôn giáo, chính phủ đang đàn áp ra sao. Dần dần anh không chỉ nói về tự do tôn giáo mà còn nói về nhân quyền. Người dân phải có quyền phát biểu, lên tiếng, dám nói khi bị nhà nước đàn áp. Cả chuyện được quyền học chữ, văn hóa, được duy trì những phong tục tập quán, lễ hội đậm đà bản sắc của người Khmer.
Những cuộc họp mặt, hội họp thường xuyên của Thạch Soong và bà con anh em khiến chính quyền địa phương bắt đầu để ý.
Từ năm 1985 trở đi nhà nước cộng sản Việt Nam đàn áp, bắt bớ dữ dội, kể cả sư sãi trong chùa. Cảm thấy không an toàn, năm 1985, Thạch Soong bỏ nhà trốn tới Bạc Liêu một thời gian. Mấy tháng sau, khi Thạch Soong trở về thăm cha mẹ bệnh thì bị bắt, bị nhốt 1 tháng ở huyện Long Phú, toàn bộ giấy tờ tùy thân như Chứng minh nhân dân (CMND), hộ khẩu của cả nhà bị tich thu. Sau khi được thả ra thì anh thường xuyên bị công an theo dõi, xách nhiễu không làm được gì. Thạch Soong quyết định cùng gia đình-vợ và 1 con nhỏ, bỏ làng xóm ra đi.
Bắt đầu giai đoạn đi ở ẩn, lang thang chỗ này chỗ khác. Khi thì ở Cà Mau, khi thì ở Châu Đốc, đi làm thuê làm mướn, đào đất vét sình ai thuê gì làm nấy. Giai đoạn ở Cà Mau làm việc tại các vuông tôm, gia đình anh và nhiều người dân đi làm thuê khác phải đốn cây dựng lều trong rừng tràm, rừng đước Năm Căn làm chỗ tá túc qua ngày. Ở trong rừng điện nước tất nhiên không có, chỉ thắp đèn dầu, nấu củi. Hàng ngày hai vợ chồng đi làm thuê, mấy đứa nhỏ ở trong lều nấu nướng, tự chăm sóc nhau.
Khi bỏ nhà ra đi, vợ chồng anh chỉ mới có một đứa con gái nhỏ là con riêng của vợ. Đến Bạc Liêu sinh thêm 1 đứa, đến Cà Mau thêm 1 đứa, đến Châu Đốc thêm 3 đứa nữa, tất cả là 6 đứa con. Không đứa nào được đi học, được biết tới trường lớp là gì.
Sau 16 năm, Thạch Soong cảm thấy không thể sống ở Việt Nam vì không thể trở về địa phương, cứ tạm trú chỗ này chỗ kia không có giấy tờ tùy thân, con cái không đi học được. Anh quyết định tìm người quen đưa cả gia đình đến Campuchia.
Gia đình Thạch Soong đến Campuchia vào năm 2001. Ở Campuchia, cũng lại cuộc đời làm ruộng làm rẫy, nhổ cỏ hốt đất, ai mướn gì làm đó. Được một thời gian, dù biết luật pháp Campuchia không cho phép, nhưng Thạch Soong vẫn quyết định cùng một số người lập trại tỵ nạn của người Khmer Krom, để lên tiếng cho quốc tế biết về tình trạng của người Khmer Krom lưu vong ở Campuchia.
Lần thứ nhất họ lập trại ở tỉnh Battambang gần biên giới Thái Lan. Được hơn một tuần thì quân đội Campuchia ập tới, giải tán trại, bắt 4 người trong đó có Thạch Soong, nhốt 3 ngày.
Một tuần sau Thạch Soong lại lập trại ở tỉnh Banteay Meanchey. Được hơn nửa tháng cũng lại bị bao vây bắt, bị bỏ tù 64 ngày.
Sau khi được thả ra lần thứ hai thì Thạch Soong bị quản thúc, cả cảnh sát Campuchia, cả công an Việt Nam tại khu vực đó đều theo dõi, không làm gì được. Lại một lần nữa Thạch Soong quyết định ra đi, lần này là sang Thái Lan.
Thạch Soong và gia đình đến Thái Lan năm 2004.
Ngay khi vừa đặt chân đến Thái Lan, anh đã tìm đến văn phòng Cao Ủy tị nạn Liên Hiệp Quốc tại Bangkok, Thái Lan nộp đơn xin quy chế tỵ nạn nhưng đơn bị bác. Lý do thiếu tư liệu để chứng minh mình đủ điều kiện tỵ nạn. Lần thứ hai nộp đơn, lại bị bác, viên chức ở Cao Ủy tỵ nạn Liên Hiệp Quốc nói Thạch Soong là người Khmer Krom thì có thể sống ở Campuchia được.
Kể từ đó Thạch Soong quyết định ở lại Thái Lan. Để mưu sinh, anh và gia đình lại tiếp tục những công việc lao động phổ thông nặng nhọc. Thạch Soong lại thành lập Hội Khmer Krom tỵ nạn tại Thái Lan ở khu vực chợ Simummuang, tỉnh Pathum Thani, Thái Lan.
Từ năm 2013, Thạch Soong đi khám, bác sĩ cho biết anh bị bị bệnh tim, phải uống thuốc hàng ngày, cũng không nên làm việc nặng. Nên anh phải nghỉ lao động từ năm 2015.
Thạch Soong lại kiên trì nộp đơn xin quy chế tỵ nạn lần thứ ba.
Năm 2014 sau 6 tháng bất ổn về chính tri, lực Lực lượng Vũ trang Hoàng gia Thái Lan, dưới sự lãnh đạo của Đại tướng Prayut Chan-o-cha, Tổng tư lệnh của Quân đội Hoàng gia Thái Lan (RTA), phát động cuộc đảo chính, thành lập một chính quyền quân sự. Chính phủ quân đội lên bắt bớ dữ dội những người nhập cư bất hợp pháp. Người Khmer Krom, Lào, Myanmar…đều bị lùng bắt để trục xuất. Có người chạy trốn nên bị bắn chết, cũng có người bị lùa lên xe chở đi, xe quá đông, bị ngộp thở chết. Sợ bị bắt, bị trục xuất về Campuchia, Thạch Soong đến văn phòng trung tâm tỵ nạn Bangkok Refugee Center (BRC) gần như “nằm vạ”.
Năm 2014 Cao Ủy tỵ nạn Liên Hiệp Quốc mở lại hồ sơ gia đình Thạch Soong. Câu chuyện về trường hợp của anh Thạch Soong tổ chức BPSOS đã được nghe từ trước, khi gia đình anh được mở lại hồ sơ, Giám đốc BPSOS là ông Nguyễn Đình Thắng đích thân tìm đến nhà anh, văn phòng BPSOS có luật sư bảo trợ cho người tỵ nạn giúp anh trong việc làm lại giấy tờ. 3, 4 tháng sau tức năm 2015 Cao Ủy tỵ nạn Liên Hiệp Quốc công nhận quy chế tỵ nạn cho gia đình Thạch Soong.
Năm 2019 văn phòng Liên Hiệp Quốc tại Bangkok gọi gia đình anh Thạch Soong lên phỏng vấn làm hồ sơ tái định cư. Nhưng phải đến 3 năm 9 tháng sau anh mới có kết quả được đi tỵ nạn. Và rồi, cuối cùng, Văn phòng Tổ chức Di cư Quốc tế (The International Organization for Migration, viết tắt IOM) thông báo là ngày 30.11.2022 gia đình Thạch Soong sẽ được lên máy bay đến Hoa Kỳ.
Bây giờ thì gia đình anh đã được đặt chân đến đất Mỹ. Nhìn lại 37 năm sống trong tình trạng tỵ nạn, cô con gái đầu, sinh năm 1980, lúc đó mới có 4 tuổi, bây giờ đã 42 tuổi, con trai út cũng đã 22 tuổi. 37 năm, từ Việt Nam đến Campuchia, Thái Lan, ở đâu gia đình anh cũng sống “ngoài lề xã hội”, không giấy tờ, không có công ăn việc làm, nói một cách khác, như những người vô tổ quốc!
Nhưng Thạch Soong không hối tiếc đã bị mất một nửa cuộc đời. Một cách giản dị, anh chỉ nghĩ, lỡ rồi, không hối hận, những gì anh đã làm cũng chỉ là vì muốn cho người Khmer Krom có tự do, xã hội có tự do mà thôi. Chị Kim Suôn, người vợ gắn bó chia ngọt sẻ bùi bao nhiêu năm của anh còn suy nghĩ đơn giản hơn, chồng đi đâu thì mình đi đó, chồng con ở đâu thì mình ở đó, vậy thôi. Còn bây giờ, đến Mỹ, cuộc sống như thế nào, sẽ làm gì, anh chị cũng chưa tính được, cứ đến đâu hay đến đó, nhưng chắc chắn là không thể nào khổ hơn những năm tháng đã qua được!
Song Chi - Mạch Sống
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét