THƠ CỦA TÔ ĐÔNG PHA - BÀI 53
Thầy Dương Anh Sơn
DU KIM SƠN TỰ 遊金山寺
Ngã gia Giang thuỷ sơ phát nguyên, 我家江水初發源,
Hoạn du trực tống Giang nhập hải. 宦遊直送江入海。
Văn đạo triều đầu nhất trượng cao, 聞道潮頭㇐丈高,
Thiên hàn thượng hữu sa trần tại. 天寒尚有沙塵在。
Trung Linh nam bạn thạch bàn đà, 中泠南畔石盤陀,
Cổ lai xuất một tuỳ đào ba. 古來出沒隨濤波。
Thí đăng tuyệt đỉnh vọng hương quốc, 試登絕頂望鄉國,
Giang nam Giang bắc thanh sơn đa. 江南江北青山多。
Ky sầu uý vãn tầm quy tiếp, 羈愁畏晚尋歸楫,
Sơn tăng khổ lưu khan lạc nhật. 山僧苦留看落日。
Vi phong vạn khoảnh ngoa văn tế, 微風萬頃靴文細,
Đoạn hà bán không ngư vĩ xích. 斷霞半空魚尾赤。
Thị thì Giang nguyệt sơ sinh phách, 是時江月初生魄,
Nhị canh nguyệt lạc thiên thâm hắc. 二更月落天深黑。
Giang tâm tự hữu cự hoả minh, 江心似有炬火明,
Phi diễm chiếu sơn thê điểu kinh. 飛燄照山棲鳥驚。
Trướng nhiên quy ngoạ tâm mạc thức, 悵然歸臥心莫識,
Phi quỷ phi nhân cánh hà vật. 非鬼非人竟何物。
Giang sơn như thử bất quy sơn, 江山如此不歸山,
Giang thần kiến quái cảnh ngã ngoan. 江神見怪警我頑。
Ngã tạ Giang thần khởi đắc dĩ, 我謝江神豈得已,
Hữu điền bất quy như Giang thuỷ. 有田不歸如江水。
Dịch nghĩa:
Nhà ta ở nơi khởi nguồn dòng Trường Giang, - Đi làm quan, tiễn dòng Trường Giang chảy vào biển cả. – Nghe nói đỉnh ngọn nước dâng một trượng cao, - Trời lạnh,vẫn còn có dấu vết của cát bụi nơi này! (c.1-4)
Phía nam núi Trung Linh, bên những tảng đá lớn quanh co, - Xưa nay ra đi chìm đắm theo cơn sóng lớn! – Thử leo lên đỉnh cao nhất để ngóng về quê nhà, - Phía bắc Trường Giang, phía nam Trường Giang rất nhiều dãy núi xanh! (c.5-8)
Nén sầu, sợ khi chiều tối, tìm thuyền chèo trở về! – Vị sư ở núi hết sức giữ lại để xem mặt trời lặn. – Cơn gió nhỏ muôn mảnh dáng vẻ như chiếc ủng nhỏ nhắn! – Ráng trời cắt đứt nửa tầng không như đuôi cá màu đỏ. (c.9-12)
Đúng là khi vầng trăng trên Trường Giang đang đầu tháng hiện ra (chưa hoàn hảo), - Canh hai, trăng đã lặn,trời màu tối đen! – Giữa dòng Trường Giang tựa như có bó đuốc sáng, - Ánh lửa sáng chiếu hắt lên núi khiến chim chóc đang nghỉ ngơi hoảng kinh! (c.13-16)
Bỗng nhiên buồn sầu, lui về nằm ,lòng không biết gì nữa, - Không phải ma quỷ, không phải người! Rốt cùng là vật gì đây!? – Sông núi như thế, không trở về núi? – Thần sông quở trách răn bảo tính ương ngạnh của ta! ( c.17-20)
Ta tạ lỗi với thần sông! Đúng là lúc đã xong rồi! – Có ruộng nương chẳng trở về (như) dòng nước Trường Giang xuôi chảy! (c.21-22)
Tạm chuyển lục bát:
ĐẾN CHƠI CHÙA KIM SƠN.
Nhà ta nguồn nước Trường Giang,
Làm quan, tiễn thẳng Giang vào biển khơi.
Nghe đâu chóp sóng cao vời!
Còn đây dấu bụi giữa trời lạnh tanh.
Chập chùng núi đá Trung Linh,
Xưa nay sóng lớn đắm chìm theo đi!
Thử leo lên đỉnh ngóng quê,
Trường Giang nam bắc khá nhiều núi xanh.
Tìm thuyền, về tối sầu lên,
Chiều buông, sư núi giữ xem cố nài!
Muôn ngàn dáng ủng gió vời,
Ráng trời đuôi cá nửa trời hồng tươi,
Trường Giang trăng sớm khơi vơi,
Canh hai trăng lặn bầu trời tối om.
Trường Giang đuốc sáng giữa dòng,
Chiếu lên núi khiến chim muông hoảng hồn.
Lui nằm, chẳng biết lòng buồn!
Không người, chẳng quỷ rốt cùng vật chi?!
Non sông kia, núi chẳng về?
Thần sông quở trách ta thì tánh ngông!
Rồi ta tạ lỗi thần sông,
Trường Giang xuôi chảy, ruộng nương chẳng về!
Chú thích:
** Giang là cách nói tắt của người Trung Hoa để nói đến con sông dài nhất là Trường Giang 長江, sau này còn có tên là Dương Tử Giang 扬子江 bên cạnh Hoàng Hà 黃, phát nguyên từ phía tây Trung Hoa ở vùng Thanh Hải, Tứ Xuyên chảy qua Trùng Khánh, Vân Nam ,Quý Châu... v.v... rồi vào biển Hoa Đông. Quê hương của Tô Đông Pha ở Mi Sơn, Mi Châu của vùng Tứ Xuyên cận kề với cao nguyên Thanh Hải là nơi bắt nguồn của Trường Giang nên ông xem là cùng nguồn cội với con sông này.
Con đường bị biếm trích của ông nổi chìm theo dòng Trường Giang đi từ thượng nguồn cho đến hạ nguồn ở vùng Quý Châu.....
- Kim Sơn Tự 金山寺: chùa Kim Sơn ở đông nam thành Trấn Giang, nay thuộc tỉnh Giang Tô,Trung Hoa...
- sơ phát nguyên 初發源: nguồn xuất phát ban đầu, nơi bắt đầu xuất phát...
- hoạn du 宦遊: đi làm quan, ra làm quan....
- triều đầu 潮頭: chóp đỉnh của con sóng nước, đỉnh sóng...
- thượng hữu 尚有: vẫn còn...
- Trung Linh 尚有: cách gọi tên núi Tần Lĩnh 秦嶺 chạy dài hơn 1600 km đi qua nhiều tỉnh vùng Thiểm Tây, được xem là “long mach” quan trọng trong tâm linh của người Trung Hoa. Đồng thời, nó nằm giữa nên cũng được xem là ranh giới tự nhiên của bắc và nam Trung Hoa...
- bàn đà 盤陀: dáng núi quanh co, chập chùng; cũng chỉ cái yên ngựa ...
- thí đăng tuyệt đỉnh 試登絕頂: thử (thí) leo lên tận chop đỉnh núi...
- ky sầu úy vãn 羈愁畏晚: nén (ky) sầu sợ chiều đã hết...
- tầm quy tiếp 尋歸楫: tìm con thuyền để chèo quay về...
- khổ lưu 苦留: cố sức hay gắng sức nài nỉ ở lại...
- ngoa văn tế 靴文細: dáng vẻ (văn) chiếc ủng (ngoa) nhỏ nhắn tinh tế (tế)....
- đoạn hà bán không 斷霞半空: ráng trời (hà) cắt đứt nửa bầu trời, nửa tầng không (bán không)....
- sơ sinh phách 初生魄: bắt đầu(sơ) phát sinh(sinh) vùng tối trên mặt trăng mênh mông, bàng bạc (phách) trong những ngày đầu có ánh trăng...
- thiên thâm hắc 天深黑: trời tối đen thẫm...
- cự hỏa minh 炬火明: cây đuốc hay bó đuốc (cự) cháy sáng...
- phi diễm chiếu sơn 飛燄照山: ánh lửa (diễm) soi chiếu (chiếu) hắt lên (phi) ngọn núi....
- trướng nhiên 悵然 : bỗng nhiên sầu buồn dâng lên...
- quy ngọa tâm mạc thức 歸臥心莫識: lui về nằm nghỉ, lòng chẳng hay biết gì nữa (tâm mạc thức)....
- cánh hà vật 竟何物: rốt cùng, cuối cùng (cánh) là vật gì, là cái gì đây(hà vật)....
- như thử bất quy sơn 如此不歸山: như thế sao không quay về núi non...
- kiến quái 見怪: thấy kỳ quái, lạ lùng...
- cảnh 警: quở trách, răn đe, răn bảo, đánh thức....
- ngoan 頑: ngông cuồng, ngang bướng, ương ngạnh, cứng cổ, gàn dở,dốt nát...
- khởi đắc dĩ 豈得已: chỉ vì bất đắc dĩ, há mong được như thế. Nhà thơ tạ lỗi với thần sông vì chuyện chẳng mong đã xảy ra ,phải còn bị biếm trích chưa thể quay về ẩn cư trên núi...
(Lần đến: THƠ CỦA TÔ ĐÔNG PHA- Bài 54, 55, 56)
Dương Anh Sơn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét