Quan Hệ Gần Gũi Với Trung Quốc Trở Thành Gánh Nặng Chính Trị Với Đại Học Harvard

 

QUAN HỆ GẦN GŨI VỚI TRUNG QUỐC TRỞ THÀNH GÁNH NẶNG CHÍNH TRỊ VỚI ĐẠI HỌC HARVARD

Mối quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc từng là tài sản quý đối với Đại học Harvard, nhưng nay trở thành gánh nặng chính trị khi chính quyền của Tổng thống Trump cáo buộc ngôi trường này bị Bắc Kinh can thiệp.

Ngày 22/5,chính quyền Tổng thống Trump  ra quyết định thu hồi quyền tuyển sinh viên quốc tế của Đại học Harvard, với lý do trường này dung dưỡng chủ nghĩa bài Do Thái và phối hợp với chính quyền Trung Quốc.

Ngày 23/5, một thẩm phán liên bang tạm  thời đình chỉ lệnh cấm sau khi Đại học Harvard khởi kiện chính phủ tại tòa án ở Cambridge, bang Massachusetts.

Những lo ngại về ảnh hưởng của Chính phủ Trung Quốc ở Đại học Harvard không phải chuyện mới. 

Một số nghị sĩ Mỹ,từ lâu đã bày tỏ quan ngại rằng Trung Quốc đang lợi dụng Đại học Harvard để tiếp cận công nghệ tối tân, lách các đạo luật an ninh quốc gia của Mỹ và dập những tiếng nói bất lợi cho Bắc Kinh tại Mỹ.

“Một thời gian dài, Harvard đã để Trung Quốc lợi dụng”, một quan chức Toà bạch ốc nói với Reuters. Quan chức này nói rằng trường đã “làm ngơ” trước các hoạt động có lợi cho Trung Quốc ngay trong khuôn viên trường.

Đại học Harvard chưa đưa ra bình luận về cáo buộc đó.

Quan hệ của ĐH Harvard với Trung Quốc – bao gồm các  nghiên cứu và trung tâm học thuật chuyên về Trung Quốc – đã được thiết lập từ lâu. 

Những mối quan hệ này từng mang lại cho trường nhiều khoản tài trợ lớn.

 

Những vấn đề tranh cãi

Trong một tuyên bố, Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington cho biết: 

“Trao đổi và hợp tác giáo dục giữa Trung Quốc và Mỹ là có lợi cho cả hai bên và không nên bị bôi nhọ”.

Việc có sinh viên Trung Quốc tại ĐH Harvard và mối quan hệ của trường với Trung Quốc không phải là bằng chứng cho thấy có sai phạm. 

Tuy nhiên, sự phức tạp và thiếu minh bạch trong các mối quan hệ này đã khiến trường bị chú ý và chỉ trích.

Những vấn đề liên quan đến Trung Quốc được chính quyền Tổng thống Trump nêu ra tương tự những gì Ủy ban đặc biệt về Trung Quốc của Hạ viện do Đảng Cộng hòa lãnh đạo đang điều tra.

Ví dụ, sau năm 2020,ĐH Harvard đã cung cấp chương trình đào tạo về y tế công cộng cho các quan chức của Binh đoàn sản xuất và xây dựng Tân Cương (XPCC), một tổ chức bán quân sự của Trung Quốc. 

Năm đó, Mỹ đã áp đặt lệnh trừng phạt XPCC vì những vấn đề liên quan đến người Duy Ngô Nhĩ và các nhóm Hồi giáo khác tại Tân Cương.

Bộ An ninh Nội địa Mỹ cho biết hoạt động hợp tác của ĐH Harvard với XPCC vẫn tiếp diễn “ít nhất đến năm 2024”.

Trung Quốc kiên quyết bác bỏ mọi cáo buộc sai phạm tại Tân Cương, nhưng cả chính quyền Tổng thống Trump và cựu Tổng thống Biden đều chỉ trích Bắc Kinh về vấn đề này.

Trong một sự việc khác gây tranh cãi, hãng nghiên cứu tình báo kinh doanh Strategy Risks của Mỹ cho biết Ronnie Chan đã tài trợ khoản 350 triệu USD cho Harvard trong năm 2014 và đã thuyết phục để đại học này đổi tên Trường Y tế cộng đồng theo tên cha ông là nhà phát triển bất động sản T.H. Chan. 

T.H. Chan là thành viên của Quỹ Giao lưu Trung – Mỹ.

Quỹ này có trụ sở tại Hong Kong, bị Mỹ xếp vào danh sách“đại diện nước ngoài”, buộc những người vận động hành lang làm việc cho tổ chức này phải công khai thông tin với Chính phủ Mỹ.

Cựu giáo sư Harvard Charles Lieber từng là đối tượng điều tra của chương trình “Sáng kiến Trung Quốc” do chính quyền ông Trump khởi xướng năm 2018, nhằm đối phó với các hoạt động gián điệp và đánh cắp sở hữu trí tuệ trong nhiều trường đại học và các nhà nghiên cứu có mối quan hệ với Bắc Kinh.

GS Lieber bị kết tội năm 2021 vì khai man mối quan hệ của ông với Trung Quốc trong các dự án nghiên cứu được ngân sách liên bang tài trợ. 

Tháng 4 vừa qua, ông trở thành giáo sư toàn thời gian làm việc cho một trường đại học ở Trung Quốc.

Sáng kiến này bị chấm dứt dưới thời chính quyền ông Biden vì bị chỉ trích phân biệt chủng tộc và ảnh hưởng tiêu cực đến hợp tác khoa học.

Các nghị sĩ thuộc cả hai đảng tại Mỹ cũng lo ngại về việc các hội sinh viên có liên hệ với Trung Quốc tham gia hoạt động chính trị. 

Tháng 4/2024, một sinh viên của ĐH Harvard đã bị một sinh viên trao đổi người Trung Quốc (không phải nhân viên trường hay bảo vệ) cưỡng chế rời khỏi sự kiện sau khi ngắt lời bài phát biểu của Đại sứ Trung Quốc Tạ Phong.

Áp lực lên ĐH Harvard ngày càng gia tăng trong nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Trump. 

Tháng 4 vừa qua, Bộ Giáo dục Mỹ yêu cầu trường cung cấp hồ sơ về nguồn tài trợ nước ngoài sau khi phát hiện báo cáo tài chính của trường không đầy đủ và thiếu chính xác.

Tuy nhiên, các hành động của chính quyền Tổng thống Trump vẫn khiến nhiều chuyên gia về Trung Quốc lo ngại ,người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc phát biểu hôm 23/5,  cảnh báo động thái từ phía Mỹ “chỉ khiến hình ảnh và uy tín quốc tế của nước Mỹ bị tổn hại thêm, là dấu hiệu mới nhất của sự rạn nứt sâu sắc trong quan hệ giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới.

Trung Quốc từng là nguồn cung sinh viên quốc tế lớn nhất của Mỹ trong suốt 15 năm liên tiếp kể từ 2009. Harvard từng là nơi đào tạo nhiều nhân vật quan trọng trong giới chính trị và kinh tế Trung Quốc, trong đó có Phó thủ tướng Lưu Hạc.

Với nhiều sinh viên quốc tế, đặc biệt là từ Trung Quốc - nhóm sinh viên nước ngoài đông đảo nhất tại Harvard - lệnh cấm là một cú sốc lớn.

Bộ An ninh Nội địa Mỹ cho rằng Harvard có liên hệ với các cá nhân và tổ chức Trung Quốc tham gia nghiên cứu quân sự, thậm chí cả với những thực thể đã bị liệt vào “danh sách đen” 

Một thông cáo báo chí trên trang web của Bộ cũng đề cập đến các mối liên hệ giữa trường đại học này và một số tổ chức tại Trung Quốc, trong đó có nhắc đến Quân đoàn Sản xuất và Xây dựng Tân Cương. 

Nội dung thông cáo cho rằng một số hoạt động của trường có liên quan đến nhóm này. 

Phía Bắc Kinh đã bác bỏ các cáo buộc về vi phạm nhân quyền tại khu vực này.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, bà Mao Ninh, khẳng định: 

“Hợp tác giáo dục giữa Trung Quốc và Mỹ là mối quan hệ có lợi cho cả hai bên. Trung Quốc luôn phản đối việc chính trị hóa lĩnh vực giáo dục”. 

Bà cho rằng những quyết định như vậy có thể gây tổn hại đến uy tín và hình ảnh quốc tế của Mỹ.

Một lá thư từ nhóm nghị sĩ lưỡng đảng Mỹ cũng đã được gửi tới Harvard yêu cầu trường cung cấp thông tin về các “mối quan hệ hợp tác với các đối thủ nước ngoài”.

Dưới thời TT Trump, chính quyền Mỹ đã từng ban hành lệnh cấm sinh viên tốt nghiệp các trường đại học Trung Quốc có liên hệ với quân đội ,  theo học các ngành STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học) tại Mỹ, nhằm ngăn chặn nguy cơ “gián điệp học thuật”.

Chương trình “Sáng kiến Trung Quốc” cũng được khởi xướng để ngăn chặn hoạt động tình báo từ Bắc Kinh. 

Tuy nhiên, chương trình này đã bị chính quyền Tổng thống Biden xóa bỏ sau khi  bị so sánh với chiến dịch săn lùng cộng sản kiểu “McCarthy” những năm 1950.