GIỚI THIỆU
Xin hân hạnh giới thiệu đến quý Thầy Cô, quý anh chị Đồng Môn và quý Thân Hữu
Bài KÝ ỨC VỀ NHỮNG BÀI HỌC THUỘC LÒNG THỜI TIỂU HỌC, tác giả Lê Tuấn Đạt. Bài viết rất hay, đưa chúng ta trở về với những kỷ niệm êm đẹp thời tiểu học trong một đất nước thanh bình, tự do, độc lập thời VNCH.
Trân trọng giới thiệu.
NHHN
Dân
miền Nam, những ai bây giờ chừng 55 tuổi trở lên, chắc đều nhớ rõ cách tổ chức
độc đáo ở các lớp bậc tiểu học cách đây hơn bốn thập niên. Hồi đó, cách gọi tên
các lớp học ngược lại với bây giờ, theo thứ tự từ lớn đến nhỏ. Lớp Năm là lớp Một
ngày nay, rồi đến lớp Tư, lớp Ba, lớp Nhì, trên cùng là lớp Nhứt. Lớp Năm, tức
là lớp thấp nhất, thường do các thầy cô giỏi nhất hoặc cao niên, dồi dào kinh
nghiệm nhất phụ trách.
Sở dĩ như vậy là vì bậc học này được xem là vô cùng quan trọng, dạy học trò từ chỗ chưa biết gì đến chỗ biết đọc, biết viết, biết những kiến thức cơ bản đầu tiên, nghĩa là biến từ chỗ không có gì đến chỗ bắt đầu có. Cô giáo dạy tiếng Việt học trò, không phân biệt giàu nghèo, khi đến lớp chỉ được dùng một thứ bút duy nhất, là bút ngòi lá tre. Gọi là lá tre bởi vì bút có cái ngòi có thể tháo rời ra được, giống hình lá tre nho nhỏ, khi viết thì chấm vào bình mực. Bình mực, thường là mực tím, có một cái khoen nơi nắp để móc vào ngón tay cho tiện. Thân bình bên trong gắn liền với một ống nhựa hình phểu dưới nhỏ trên to để mực khỏi sánh ra theo nhịp bước của học trò. Khi vào lớp thì học trò đặt bình mực vào một cái lỗ tròn vừa vặn khoét sẵn trên bàn học cho khỏi ngã đổ. Bút bi thời đó đã có, gọi là bút nguyên tử, là thứ đầy ma lực hấp dẩn đối với học trò ngày ấy, nhưng bị triệt để cấm dùng ở bậc tiểu học.
Các thầy cô quan niệm rằng rèn chữ là rèn người, nên nếu cho phép học trò lớp nhỏ sử dụng bút bi sớm, thì sợ khi lớn lên, chúng sẽ dễ sinh ra lười biếng và cẩu thả trong tính cách chăng? Mỗi lớp học chỉ có một thầy hoặc một cô duy nhất phụ trách tất cả các môn.
Thầy gọi trò bằng con, và trò cũng xưng con chứ không xưng em với thầy. Về việc dạy dỗ, không thầy nào dạy giống thầy nào, nhưng mục tiêu kiến thức sau khi học xong các cấp lớp phải bảo đảm như nhau. Thí dụ như học xong lớp Năm thì phải đọc thông viết thạo, nắm vững hai phép toán cộng, trừ, lớp Tư thì bắt đầu tập làm văn, thuộc bảng cửu chương để làm các bài toán nhân, chia… Sách giáo khoa cũng không nhất thiết phải thống nhất, nên không có lớp học giống lớp nào về nội dung cụ thể từng bài giảng.
Sở dĩ như vậy là vì bậc học này được xem là vô cùng quan trọng, dạy học trò từ chỗ chưa biết gì đến chỗ biết đọc, biết viết, biết những kiến thức cơ bản đầu tiên, nghĩa là biến từ chỗ không có gì đến chỗ bắt đầu có. Cô giáo dạy tiếng Việt học trò, không phân biệt giàu nghèo, khi đến lớp chỉ được dùng một thứ bút duy nhất, là bút ngòi lá tre. Gọi là lá tre bởi vì bút có cái ngòi có thể tháo rời ra được, giống hình lá tre nho nhỏ, khi viết thì chấm vào bình mực. Bình mực, thường là mực tím, có một cái khoen nơi nắp để móc vào ngón tay cho tiện. Thân bình bên trong gắn liền với một ống nhựa hình phểu dưới nhỏ trên to để mực khỏi sánh ra theo nhịp bước của học trò. Khi vào lớp thì học trò đặt bình mực vào một cái lỗ tròn vừa vặn khoét sẵn trên bàn học cho khỏi ngã đổ. Bút bi thời đó đã có, gọi là bút nguyên tử, là thứ đầy ma lực hấp dẩn đối với học trò ngày ấy, nhưng bị triệt để cấm dùng ở bậc tiểu học.
Các thầy cô quan niệm rằng rèn chữ là rèn người, nên nếu cho phép học trò lớp nhỏ sử dụng bút bi sớm, thì sợ khi lớn lên, chúng sẽ dễ sinh ra lười biếng và cẩu thả trong tính cách chăng? Mỗi lớp học chỉ có một thầy hoặc một cô duy nhất phụ trách tất cả các môn.
Thầy gọi trò bằng con, và trò cũng xưng con chứ không xưng em với thầy. Về việc dạy dỗ, không thầy nào dạy giống thầy nào, nhưng mục tiêu kiến thức sau khi học xong các cấp lớp phải bảo đảm như nhau. Thí dụ như học xong lớp Năm thì phải đọc thông viết thạo, nắm vững hai phép toán cộng, trừ, lớp Tư thì bắt đầu tập làm văn, thuộc bảng cửu chương để làm các bài toán nhân, chia… Sách giáo khoa cũng không nhất thiết phải thống nhất, nên không có lớp học giống lớp nào về nội dung cụ thể từng bài giảng.
Lớp học tiểu học trước 1975
Cứ
mỗi năm lại có các ban tu thư, có thể là do tư nhân tổ chức, soạn ra những sách
giáo khoa mới giấy trắng tinh, rồi đem phân phối khắp các nhà sách lớn nhỏ từ
thành thị cho chí nông thôn. Các thầy cô được trọn quyền lựa chọn các sách giáo
khoa ấy để làm tài liệu giảng dạy, miễn sao hợp với nội dung chung của Bộ Giáo
Dục là được.
Tuyệt nhiên không thấy có chuyện dạy thêm, học thêm ở bậc học này nên khi mùa hè đến, học trò cứ vui chơi thoải mái suốt cả mấy tháng dài. Các môn học ngày trước đại khái cũng giống như bây giờ, chỉ có các bài học thuộc lòng trong sách Việt Văn, theo tôi, là ấn tượng hơn nhiều.
Tuyệt nhiên không thấy có chuyện dạy thêm, học thêm ở bậc học này nên khi mùa hè đến, học trò cứ vui chơi thoải mái suốt cả mấy tháng dài. Các môn học ngày trước đại khái cũng giống như bây giờ, chỉ có các bài học thuộc lòng trong sách Việt Văn, theo tôi, là ấn tượng hơn nhiều.
Đó
là những bài thơ, những bài văn vần dễ nhớ nhưng rất sâu sắc về tình cảm gia
đình, tình yêu thương loài vật, tình cảm bạn bè, tình nhân loại, đặc biệt là
lòng tự tôn dân tộc Việt.
Tôi còn nhớ rõ trong sách Tân Việt Văn lớp Năm có bài học thuộc lòng thật hay về bóng đá mà hồi đó gọi bằng một từ rất hoa mỹ, Túc Cầu:
Tôi còn nhớ rõ trong sách Tân Việt Văn lớp Năm có bài học thuộc lòng thật hay về bóng đá mà hồi đó gọi bằng một từ rất hoa mỹ, Túc Cầu:
Cô giáo và hoc trò tiểu học (trước 1975)
TRẬN CẦU QUỐC TẾ
Chiều chưa ngã,
nắng còn gay gắt lắm
Hai đội cầu hăng hái tiến ra sân
Tiếng hoan hô thêm dũng mãnh bội phần
Để cổ võ cho trận cầu quốc tế.
Đoàn tuyển thủ nước nhà hơi nhỏ bé
Nếu so cùng cầu tướng ở phương xa
Còi xuất quân vừa lanh lảnh ban ra
Thì trận đấu đã vô cùng sôi nổi.
Tiền đạo ta như sóng cồn tiến tới
Khi tạt ngang, khi nhồi bóng, làm bàn
Khiến đối phương thành rối loạn, hoang mang
Hậu vệ yếu phải lui về thế thủ
Thiếu bình tĩnh, một vài người chơi dữ
Nên trọng tài cảnh cáo đuổi ra sân
Quả bóng da lăn lộn biết bao lần
Hết hai hiệp và… đội nhà đã thắng
Ta tuy bé nhưng đồng lòng cố gắng
Biết nêu cao gương đoàn kết đấu tranh
Khi giao banh, khi phá lưới, hãm thành
Nên đoạt giải dù địch to gấp bội…
Hai đội cầu hăng hái tiến ra sân
Tiếng hoan hô thêm dũng mãnh bội phần
Để cổ võ cho trận cầu quốc tế.
Đoàn tuyển thủ nước nhà hơi nhỏ bé
Nếu so cùng cầu tướng ở phương xa
Còi xuất quân vừa lanh lảnh ban ra
Thì trận đấu đã vô cùng sôi nổi.
Tiền đạo ta như sóng cồn tiến tới
Khi tạt ngang, khi nhồi bóng, làm bàn
Khiến đối phương thành rối loạn, hoang mang
Hậu vệ yếu phải lui về thế thủ
Thiếu bình tĩnh, một vài người chơi dữ
Nên trọng tài cảnh cáo đuổi ra sân
Quả bóng da lăn lộn biết bao lần
Hết hai hiệp và… đội nhà đã thắng
Ta tuy bé nhưng đồng lòng cố gắng
Biết nêu cao gương đoàn kết đấu tranh
Khi giao banh, khi phá lưới, hãm thành
Nên đoạt giải dù địch to gấp bội…
Bài
học thuộc lòng này, về sau tôi được biết, lấy cảm hứng từ chiếc cúp vô địch đầu
tiên và duy nhất cho đến bây giờ của Việt Nam tại Đông Á Vận Hội trên sân
Merdeka của Malaysia vào cuối thập niên 50, với những tên tuổi vang bóng một thời
như Tam Lang, Ngôn, Cù Sinh, Vinh “đầu sói”, Cù Hè, Rạng “tay nhựa”… Tuy không
biết chơi bóng đá, nhưng thằng bé là tôi lúc đó rất thích bài học thuộc lòng
này nên tự nhiên… thuộc lòng luôn.
Càng
đọc càng ngẫm nghĩ, đây đâu phải là bài thơ chỉ nói về bóng đá mà thôi. Nó là
bài học đoàn kết của một dân tộc tuy nhỏ bé nhưng gan lỳ, bất khuất khiến cho cả
thế giới phải ngước nhìn bằng đôi mắt khâm phục. Bạn thấy lạ lùng chưa, chỉ một
bài thơ ngắn nói về một thứ trò chơi thôi, mà lại chứa đựng biết bao nhiêu điều
vĩ đại mà những lời đao to búa lớn ồn ào chắc chi đã làm được.
Nói
về môn Lịch sử, hồi đó gọi là Quốc sử, đã có sẵn một bài học thuộc lòng khác:
GIỜ QUỐC SỬ
Những buổi sáng
vừng hồng le lói chiếu
Trên non sông, làng mạc, ruộng đồng quê
Chúng tôi ngồi yên lặng, lắng tai nghe
Tiếng thầy giảng khắp trong giờ Quốc sử
Thầy tôi bảo:
“Các con nên nhớ rõ
Nước chúng ta là một nước vinh quang
Bao anh hùng thưở trước của giang san
Đã đổ máu vì lợi quyền dân tộc
Các con nên đêm ngày chăm chỉ học
Để sau này mong nối chí tiền nhân
Ta tin rằng, sau một cuộc xoay vần
Dân tộc Việt vẫn là dân hùng kiệt
Ta tin tưởng không bao giờ tiêu diệt
Giống anh hùng trên sông núi Việt Nam
Bên những trang lịch sử bốn ngàn năm
Đầy chiến thắng, vinh quang và hạnh phúc”.
Trên non sông, làng mạc, ruộng đồng quê
Chúng tôi ngồi yên lặng, lắng tai nghe
Tiếng thầy giảng khắp trong giờ Quốc sử
Thầy tôi bảo:
“Các con nên nhớ rõ
Nước chúng ta là một nước vinh quang
Bao anh hùng thưở trước của giang san
Đã đổ máu vì lợi quyền dân tộc
Các con nên đêm ngày chăm chỉ học
Để sau này mong nối chí tiền nhân
Ta tin rằng, sau một cuộc xoay vần
Dân tộc Việt vẫn là dân hùng kiệt
Ta tin tưởng không bao giờ tiêu diệt
Giống anh hùng trên sông núi Việt Nam
Bên những trang lịch sử bốn ngàn năm
Đầy chiến thắng, vinh quang và hạnh phúc”.
Hình
ảnh ông thầy dạy Sử trong bài học thuộc lòng hiện lên, nghiêm nghị nhưng lại
thân thương quá chừng, và bài Sử của thầy, tuy không nói về một trận đánh, một
chiến công hay một sự kiện quá khứ hào hùng nào, nhưng lại có sức lay động mãnh
liệt với đám học trò chúng tôi ngày ấy, đến nỗi mấy chục năm sau chúng tôi vẫn
nhớ như in.
Lại
có bài song thất lục bát về ông thầy dạy Địa lý, không nhớ tác giả là ai, nhưng
chắc chắn tựa đề là “Tập Vẽ Bản Đồ”,
phía lề trái còn in cả hình vẽ minh họa của Quần đảo Trường Sa và Hoàng sa:
Hôm qua tập vẽ bản
đồ
Thầy em lên bảng kẻ ô rõ ràng
Ranh giới vẽ phấn vàng dễ kiếm
Từ Nam Quan cho đến Cà Mau
Từng nơi, thầy thuộc làu làu
Đây sen Đồng Tháp
Đây cầu Hiền Lương. Biển Đông Hải
Trùng dương xanh thẳm
Núi cheo leo thầy chấm màu nâu
Tay đưa mềm mại đến đâu,
Sông xanh uốn khúc, rừng sâu chập chùng…
Rồi với giọng trầm hùng, thầy giảng:
“Giống Rồng Tiên chói rạng núi rừng
Trải bao thăng giáng, phế hưng
Đem giòng máu thắm, bón từng gốc cây
Làn không khí giờ đây ta thở
Đường ta đi, nhà ở nơi này
Tổ tiên từng chịu đắng cay
Mới lưu truyền lại đêm ngày cho ta
Là con cháu muôn nhà gìn giữ
Đùm bọc nhau, sinh tử cùng nhau
Tóc thầy hai thứ từ lâu
Mà tài chưa đủ làm giàu núi sông!
Nay chỉ biết ra công dạy dỗ
Đàn trẻ thơ mong ở ngày mai
Bao nhiêu hy vọng lâu dài
Dồn vào tất cả trí tài các con …”
Thầy em lên bảng kẻ ô rõ ràng
Ranh giới vẽ phấn vàng dễ kiếm
Từ Nam Quan cho đến Cà Mau
Từng nơi, thầy thuộc làu làu
Đây sen Đồng Tháp
Đây cầu Hiền Lương. Biển Đông Hải
Trùng dương xanh thẳm
Núi cheo leo thầy chấm màu nâu
Tay đưa mềm mại đến đâu,
Sông xanh uốn khúc, rừng sâu chập chùng…
Rồi với giọng trầm hùng, thầy giảng:
“Giống Rồng Tiên chói rạng núi rừng
Trải bao thăng giáng, phế hưng
Đem giòng máu thắm, bón từng gốc cây
Làn không khí giờ đây ta thở
Đường ta đi, nhà ở nơi này
Tổ tiên từng chịu đắng cay
Mới lưu truyền lại đêm ngày cho ta
Là con cháu muôn nhà gìn giữ
Đùm bọc nhau, sinh tử cùng nhau
Tóc thầy hai thứ từ lâu
Mà tài chưa đủ làm giàu núi sông!
Nay chỉ biết ra công dạy dỗ
Đàn trẻ thơ mong ở ngày mai
Bao nhiêu hy vọng lâu dài
Dồn vào tất cả trí tài các con …”
Giờ
đây, mấy chục năm đã trôi qua, tóc trên đầu tôi cũng bắt đầu hai thứ như ông thầy
già dạy Địa Lý trong bài học thuộc lòng ngày ấy, nhưng có một điều mà tôi nghĩ
mãi vẫn chưa ra. Ông thầy đang dạy Địa Lý, hay ông thầy đang âm thầm truyền thụ
lòng yêu nước, lòng tự tôn dân tộc cho đàn trẻ thơ qua mấy nét vẽ bản đồ?
Lời
của thầy thật là nhẹ nhàng, khiêm tốn nhưng cũng thật là tha thiết, chạm vào được
chỗ thiêng liêng nhất trong tâm hồn những đứa trẻ ngây thơ vào những ngày đầu
tiên cắp sách đến trường, nơi chúng được dạy rằng ngoài ngôi nhà nhỏ bé của
mình với ông bà, cha mẹ, anh em ruột thịt, chúng còn có một ngôi nhà nữa, rộng
lớn hơn nhiều, nguy nga tráng lệ, thiêng liêng vĩ đại hơn nhiều, một ngôi nhà
mà chúng phải thương yêu và có bổn phận phải vun đắp: Tổ quốc Việt Nam.
Lê
Tuấn Đạt
Xin mời quý Thầy Cô và quý anh chị xem 2 video clip
để hiểu cách người Mỹ dạy học sinh tiểu học như thế nào.
Tài liệu rất hữu ích, không nên bỏ qua.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét