Thanh Hiên Thi Tập - Bài 11, 12, 13

 

THANH HIÊN THI TẬP - BÀI 11, 12, 13

Thầy Dương Anh Sơn chuyển dịch

Bài 11:         QUỲNH HẢI NGUYÊN TIÊU            瓊海元宵

               Nguyên dạ không đình nguyệt mãn thiên,    元夜空庭月滿天
               Y  y bất cải cựu thiền quyên.                         依依不改舊嬋娟
               Nhất thiên xuân hứng, thuỳ gia lạc,              一天春興誰家落
               Vạn lý Quỳnh Châu thử dạ viên.                   萬里瓊州此夜圓
               Hồng Lĩnh vô gia huynh đệ tán,                    鴻嶺無家兄弟散
               Bạch đầu đa hận tuế thời thiên.                     白頭多恨歲時遷
               Cùng đồ lân nhữ dao tương kiến,                  窮途憐汝遙相見
               Hải giác thiên nhai tam thập niên.                 海角天涯三十年
                             Nguyễn Du                                      阮 攸
  

Tạm chuyển lục bát:

                                       ĐÊM RẰM THÁNG GIÊNG Ở QUỲNH HẢI

                                                       Rằm giêng sân vắng đầy trăng,
                                              Dáng xưa xinh đẹp dịu dàng chẳng thay!
                                                       Một trời xuân hứng nhà ai,
                                              Quỳnh Châu tròn vẹn đêm nay dặm ngàn?
                                                        Anh em Hồng Lĩnh nhà tan,
                                              Bạc đầu lắm hận tháng năm đổi dời.
                                                        Cùng đường thương gặp xa xôi,
                                              Chân trời, góc biển ba mươi tuổi đời.

Dịch nghĩa:

Đêm rằm tháng giêng, ngoài sân vắng vẻ, đầy trời là vầng trăng tỏa sáng, vầng trăng vẫn mềm mại, dịu dàng như người con gái đẹp xưa không thay đổi gì. Một bầu trời xuân hứng khởi chẳng biết ở mái nhà nào của ai trong đêm nay ở vùng Quỳnh Châu xa muôn dặm? Mái đầu đã trắng bạc, giận thay năm tháng cứ đổi dời. Giữa chốn đường cùng nơi xa xôi được gặp lại vầng trăng thương mến! Nơi chân trời góc biển, ta đã ba mươi tuổi đời.

Chú thích:

   - Quỳnh Hải 瓊海: thuộc xã Hải An, huyện Quỳnh Côi, tỉnh Thái Bình là quê vợ của Nguyễn Du.

  - không đình 空庭: sân nhà vắng vẻ.

  - y y 依依: không thay đổi, mềm mại, phất phơ, lưa thưa, lác đác, tình cảm da diết không nguôi...

  - thiền quyên 嬋娟: dáng thướt tha, mềm mại, nhẹ nhàng của người con gái

  - cải 改: thay đổi, sửa đổi.

  - lạc 落: rơi rụng, lá rụng, mái nhà, chỗ đông đúc, bỏ phế.

  - tuế thời thiên 歲時遷: (thiên là sự biến dời, thay đổi) năm tháng dời đổi thay nhau.

  - lân nhữ 憐汝: thương cho bạn, thương mày. Đây chỉ lòng thương đối với vầng trăng sáng.

 

         
Bài 12:        XUÂN NHẬT NGẪU HỨNG                        春日偶興

                          Hoạn khí kinh thì hộ bất khai,                     患氣經時戶不開
                          Thuân tuần hàn thử cố tương thôi.              逡巡寒暑故相催
                          Tha hương nhân dữ khứ niên biệt,              他鄉人與去年別
                          Quỳnh Hải xuân tòng hà xứ lai ?                瓊海春從何處來
                          Nam phố thương tâm khan lục thảo,           南浦傷心看綠草
                          Đông hoàng sinh ý lậu hàn mai.                 東皇生意漏寒梅
                          Lân ông bôn tẩu thôn tiền miếu,                  鄰翁奔走村前廟
                          Đẩu tửu song cam tuý bất hồi.                    斗酒雙柑醉不回
                                      Nguyễn Du                                      阮 攸 

  
Tạm chuyển lục bát:       

                                             CẢM HỨNG BẤT CHỢT NGÀY XUÂN

                                                       Xấu trời khép cửa đã  lâu,
                                             Quẩn quanh nóng lạnh thúc nhau đổi dời.
                                                       Tiễn năm cùng với quê người,
                                             Xuân Quỳnh Hải đến từ nơi xứ nào?
                                                        Bến nam cỏ biếc nhìn đau,
                                             Chúa xuân ý sống lạnh vào nhành mai
                                                        Cụ già trước miếu chạy bay,
                                             Cặp cam, bầu rượu khướt say chẳng về.

Dịch nghĩa:

Cửa nhà không mở đã lâu vì khí trời gây hại không tốt. Chần chừ, quanh quẩn, cái nóng cái lạnh thôi thúc nhau. Người tiễn biệt năm cũ cùng với đất khách. Mùa xuân ở Quỳnh Hải đến từ nơi nào ? Lòng khách thương đau nhìn đám cỏ xanh ở bờ sông phía nam. Chúa xuân với sức sống nẩy nở từ những cành mai thấm đẫm sự lạnh giá. Ông già hàng xóm chạy vội vàng trước ngôi miếu của thôn làng với hai trái cam và bình rượu say khướt không quay về.    

Chú thích:

   - hoạn khí 患氣: khí xấu, gây hại. Đây chỉ thời tiết, khí trời không tốt.

   - thuân tuần 逡巡: chần chừ, do dự, quẩn quanh, không dám tiến tới.

   - tương thôi 相催: cùng thúc đẩy nhau, thúc hối nhau.

   - khứ niên biệt 去年別: tiễn đưa năm cũ.

   - đông hoàng 東皇: chúa tể mùa xuân, cũng như ta gọi “đông phong” là gió xuân.

   - sinh ý 生意: sinh sôi nẩy nở, ý chí sinh tồn.

   - lậu 漏: thấm đẫm, tiết ra, để sót, xó nhà, đồng hồ tính giờ ngày xưa.

   - bôn tẩu 奔走: chạy vội vàng, chạy nhanh, chạy vạy.

   - đẩu 斗: đơn vị đong ngày xưa mười thăng bằng một đẩu (có khi gọi là đấu). Chỉ đồ chứa rượu, nước.

  

Bài 13:                  XUÂN DẠ                                        春夜

                  Hắc dạ thiều quang hà xứ tầm?                     黑夜韶光何處尋
                 Tiểu song khai xứ liễu âm âm.                       小窗開處柳陰陰
                 Giang hồ bệnh đáo kinh thời cửu,                  江湖病到經時久
                 Phong vũ xuân tùy nhất dạ thâm.                   風雨春隨一夜深
                 Ky lữ đa niên đăng hạ lệ,                                羈旅多年燈下淚
                 Gia hương thiên lý nguyệt trung tâm.            家鄉千里月中心
                 Nam Đài thôn ngoại Long Giang thủy,          南臺村外龍江水
                 Nhất phiến hàn thanh tống cổ câm (kim).      一片寒聲送古今
                                    Nguyễn Du                                 阮 攸

   
   Tạm chuyển lục bát:

                                                             ĐÊM XUÂN

                                                  Đêm đen nào thấy ánh xuân?
                                      Mở ra dáng liễu tối sầm qua song.
                                                  Bệnh hoài, từng trải hồ sông,
                                      Xuân theo mưa gió chập chùng thâu đêm.
                                                  Trọ lâu, tuôn lệ bên đèn,
                                      Quê nhà ngàn dặm trăng lên giữa lòng!
                                                  Nam Đài ngoài xóm dòng Long,
                                      Tiễn đưa một phiến lạnh lùng xưa nay.

Dịch nghĩa:

Đêm tối đen, nào tìm thấy đâu ánh sáng mùa xuân tươi đẹp , qua khung cửa sổ nhỏ mở ra chỉ thấy bóng dáng cây liễu tối mờ. Bước đường sông hồ, phải trải qua những cơn bệnh lâu ngày. Gió mưa xuân theo nhau trong đêm sâu hút. Trọ nơi đất khách đã nhiều năm rơi lệ dưới ánh đèn. Từ trong tâm khảm vẫn thấy vầng trăng ở quê hương ngàn dặm. Nơi đây có Long Giang ở ngoài thôn Nam Đài. Một mảnh (trăng) mỏng và âm thanh (dòng sông) buốt lạnh đưa tiễn xưa và nay.

Chú thích:

  - thiều quang 韶光: ánh sáng tươi đẹp, ánh sáng mùa xuân.

  - âm âm 陰陰: u ám, tối tăm.

  - cửu 久: lâu ngày, dân gian có câu “lâu ngày chày tháng đến hồi tràn lu”.

  - giang hồ 江湖: sông hồ, chỉ những bước đường phiêu bạt, lăn lộn khổ cực trong cuộc sống; người ở ẩn không ra làm quan.

  - ky lữ 羈旅: sống nhờ nơi đất khách hay nhà trọ.

  - Long Giang 龍江: tức dòng sông Lam ở Hà Tĩnh, quê Nguyễn Du, còn có tên là Thanh Long Giang.

  - trung tâm 中心: ở giữa, trong tâm hồn, trong lòng. 

(Lần đến: bài 14,15,16)