Nên Gọi Là "Cali" Hay "California"

 

Ảnh: pexels-tim-mossholder

NÊN GỌI LÀ "CALI" HAY "CALIFORNIA"?

Lê Tây Sơn

Không chỉ người Việt có thói quen gọi California là “Cali”, ngay cả người Mỹ cũng gọi như vậy. Điều đáng chú ý là trong khi có nhiều người Mỹ thích dùng “Cali” thì nhiều người khác phản ứng dữ dội khi nói rằng California phải được gọi đầy đủ chứ “Cali” là… “cái quái gì”?!

Ảnh: pexels-kriz-ly

Người thích, kẻ không ưa

Khi nói đến các biệt danh nổi tiếng và gây tranh luận, California đánh bại phần còn lại của Hoa Kỳ. Chữ “Cali” thu gọn là một trong những thay thế thường được sử dụng nhất, cả trong thời hiện đại để gọi tên tiểu bang đa âm này. Vậy liệu người dân California có thích tên gọi này không? Câu trả lời cũng đa dạng như chính California vậy. “Tôi đã sống ở California gần một nửa cuộc đời nhưng đến nay, tôi vẫn… nổi gai ốc khi nghe ai đó gọi California là Cali” – một người bộc bạch trên diễn đàn Quora về tên gọi Cali. “Chỉ có khách du lịch dùng Cali! Đó là sự thật!” – một người khác trả lời trên diễn đàn Reddit, nhưng bị phản đối ngay lập tức bởi một người khác: “Cali được sử dụng phổ biến. Tôi đến từ Long Beach và tôi đã nói Cali trong suốt cuộc đời mình”.

Cuộc tranh luận bắt đầu bùng phát trên tờ Los Angeles Times vào năm 2018, khi David L. Ulin, cựu biên tập và nhà phê bình của trang điểm sách Book Review viết trên chuyên mục ý kiến để phản hồi việc cựu Thống đốc Jerry Brown đặt tên cho con chó của ông là “Cali Brown”. “Điều gì ở California mà chúng ta luôn cố gắng loại bỏ nó?” – Ulin viết và thẳng thừng nói về sự chán ghét của mình đối với các biệt danh khác như La La Land và Berzerkeley – Tôi tuyên bố ‘tạm hoãn’ dùng Cali và tôi cũng muốn loại bỏ mọi biệt danh khác của California. Hãy tự gọi chúng ta là California và cứ như thế!”.

Ulin, giáo sư tại Đại học South California khi được hỏi liệu quan điểm của ông đối với tên gọi Cali có thay đổi trong thời gian gần đây, ông đã trả lời: “Tình cảm của tôi chỉ thay đổi khi có nhiều cộng đồng sử dụng cách nói “Cali”… Tôi ủng hộ những người gọi nơi chúng ta sống là Cali theo cách họ muốn. Tuy nhiên, tôi vẫn nghĩ California là một từ đẹp đẽ!”. Trong khi đó, Gustavo Arellano, cây bút bình luận của Los Angeles Times thì cho rằng mình không hề khinh thường biệt danh Cali. “Tôi thực sự không quan tâm vì có những người là cư dân lâu đời của California vẫn gọi nó là Cali. Việc sử dụng Cali đơn thuần liên quan đến một khuynh hướng cơ bản của con người trong ngôn ngữ. Đó là rút ngắn các từ dài”.

“Cali” đến từ đâu?

Hầu như không thể xác định nguồn gốc chính xác của nhiều từ rút gọn. Adam Bradley, giáo sư tiếng Anh và Giám đốc sáng lập Phòng thí nghiệm về chủng tộc và văn hóa đại chúng (Laboratory for Race and Popular Culture) tại Đại học UCLA nhận định: “Lịch sử ngôn ngữ luôn ẩn chứa các bí ẩn. Tuy nhiên, có thể nói chính ca sỹ LL Cool J đã giúp phổ biến tên gọi Cali với bản hit ‘Going Back to Cali’ phát hành cuối thập niên 1980. Đây là lần đầu tiên tên gọi này thọc vào nhận thức mọi người – Sau đó, chúng ta lại có Biggie với bài hát cùng tên ‘Going Back to Cali’. Nên biết LL Cool J và Biggie đều sống ở New York nên chỉ là người ngoài cuộc nhìn về Cali trong ca khúc của họ. Điều đó phù hợp với quan niệm của một số người rằng ‘chỉ khách du lịch mới gọi California là Cali’.

Nhưng không phải thế, nhiều nghệ sĩ California cũng sử dụng Cali gần như trong cùng khoảng thời gian trên, kể cả Tupac Shakur và Eazy-E. Nhiều năm sau cũng có các nghệ sĩ khác gợi lại Cali, cho dù đó là The Game với ‘Hate It or Love It’ phát hành năm 2005 hay Kendrick Lamar với ‘[F— Problems’ by ASAP Rocky]’. Tất cả đều bắt nguồn từ cụm từ ‘Going Back to Cali’ mà LL và Biggie đã phổ biến.

Tuy nhiên, LL Cool J không phải là người đầu tiên đưa Cali vào lời bài hát. Ví dụ Run-DMC đã sử dụng nó trong bài ‘My Adidas’ năm 1986 – Grant Barrett, một nhà ngôn ngữ học, từ điển học, người dẫn chương trình và đồng sản xuất của A Way With Words cho biết. “Nhưng chữ viết tắt chắc chắn cũ hơn thế – Barrett nhận định và dẫn chứng cuốn American Tramp and Underworld Slang xuất bản năm 1931 của Godfrey Irwin nói về tiếng lóng trong ngôn ngữ Mỹ, trong đó có một mục dành cho Cali.

Giữa năm 1931 và thập niên 1980, từ Cali cực kỳ hiếm thấy trong in ấn, trừ ngoại lệ American Thesaurus of Slang xuất bản năm 1947 của Lester Berrey, gồm một số biệt danh cho California, như Eureka State, Golden Poppy State, Land of Perpetual Sunshine và Cali. Rõ ràng, cách nói “Cali” để chỉ California đã tồn tại ít nhất gần một thế kỷ, nhưng tại sao một số người dân California ngày nay lại xem nó là trò lố lăng? Bản thân các từ lóng luôn có sự lỗi thời. Và chúng là cách đánh dấu sự phân chia thế hệ, khu vực, người trong cuộc so với người ngoài cuộc. Có lẽ tại một thời điểm nào đó, Cali là một cách để những người trong cuộc nói về California. Nhưng ngay lúc được nuôi dưỡng và phổ biến, nó đã tự đảo ngược và biến thành ‘đặc sản’ của những người bên ngoài, và họ rất thích thú sử dụng nó. Cali sẽ khác biệt khi bạn sử dụng nó như một tính từ thay vì một danh từ. Ví dụ Cali weed, Cali vibes hoặc Cali tacos.

Tương lai nào cho “Cali”?

Sau gần một thế kỷ được sử dụng, liệu biệt danh Cali có còn tồn tại trong vốn từ vựng của Hoa Kỳ? Câu hỏi khó trả lời dù việc tồn tại trong các ca khúc là không thể chối cãi. Từ California lần đầu tiên xuất hiện trong bộ phim lãng mạn Tây Ban Nha năm 1510 The Adventures of Esplandián do Garci Rodríguez de Montalvo đạo diễn, nói về một hòn đảo thần thoại chỉ gồm toàn phụ nữ được cai quản bởi nữ hoàng chiến binh da đen Califia (theo cách của người Amazon) và được bảo vệ bởi các nữ chiến binh Griffin bản địa.

Ba mươi năm sau, các nhà thám hiểm sử dụng tên này cho Baja California, nơi bị nhầm tưởng là một hòn đảo vào thế kỷ 17. Trong bộ phim tài liệu năm 2004 Los Angeles Plays Itself, nhà làm phim Thom Andersen đã đưa ra một trường hợp tương tự về thành phố Los Angeles khi lập luận chống lại việc gọi Los Angeles bằng cái tên quen thuộc “L.A.” Nhiều người đồng ý với Anderson. Theo họ, không nên gọi “Sacto” cho Sacramento, “Frisco” cho San Francisco và “Cali” cho California. Những biệt danh như vậy làm “thu nhỏ ống kính”, thu hẹp tiêu điểm, khiến mọi thứ đều bị “nhỏ” theo.

Nhưng nói gì thì nói, điều mọi người nhất trí là: Có nhiều điều ràng buộc người dân California với nhau hơn là chia rẽ. Dù là phía Bắc, phía Nam, nội địa hay bờ biển, tiểu bang vẫn thống nhất. “Cali” hay “California” thì vẫn là… California. Có lúc người ta dùng thuật ngữ NorCal (Bắc California) và SoCal (Nam California) để biểu thị một loại… chủ nghĩa bộ lạc nhưng chẳng có sự khác biệt gì cả. Người dân California vẫn hòa hợp với nhau tại một tiểu bang có lịch sử và hiện tại phức tạp như chính cái tên của nó.

Lê Tây Sơn - Saigon Nhỏ