Thanh Hiên Thi Tập - Bài 54, 55, 56

THANH HIEN THI TẬP - BÀI 54, 55, 56

Thầy Dương Anh Sơn 

Bài 54

NGỌA BỆNH    (Kỳ nhị)                                                                    臥 病     (其 二）

Xuân hàn hạ thử cố tương xâm,                                                          春寒夏暑故相侵
Nhất ngọa Hồng Sơn tuế nguyệt thâm.                                               一臥鴻山歲月深
Minh kính hiểu hàn khai lão sấu,                                                         明鏡曉寒開老瘦
Sài phi dạ tĩnh bế thân ngâm.                                                              柴扉夜靜閉呻吟
Thập niên túc tật vô nhân vấn,                                                            十年夙疾無人問
Cửu chuyển hoàn đan hà xứ tầm?                                                       九轉還丹何處尋
An đắc huyền quan minh nguyệt hiện,                                                安得玄關明月見
Dương quang hạ chiếu phá quần âm.                                                  陽光下照破群陰
Nguyễn Du                                                                                          阮 攸   

DỊCH NGHĨA:

Mùa xuân lạnh giá và mùa hè oi bức cứ lấn lướt nhau. Một lần về nằm ở núi Hồng đã trải qua mấy năm rồi. Soi gương sáng vào buổi sáng lạnh lẽo thấy (mình) già và gầy ốm. Tiếng rên rỉ bệnh đau trong đêm yên vắng, cánh cửa cổng bằng tre củi đã đóng lại. Bệnh cũ đã mười năm không có ai thăm hỏi. Thuốc luyện chín lần biết tìm nơi đâu? Mong được ánh trăng sáng chiếu vào bày ra rõ ràng cánh cửa sâu xa của lẽ đạo; và ánh mặt trời tỏa xuống làm tan đi bao tối tăm mịt mờ.

TẠM CHUYỂN LỤC BÁT:

NẰM BỆNH (Bài 2)

Lấn nhau xuân lạnh hè nồng,
Hồng Sơn nằm đã chốc mòng mấy năm.
Soi gương sáng lạnh già tăm,
Cài phên bệnh cũ rên nằm đêm thanh.
Mười năm không kẻ hỏi thăm,
Nơi nào thuốc luyện chín lần tìm đây?
Mong trăng cửa đạo sáng bày,
Ánh dương chiếu xuống tan ngay mịt mờ.

CHÚ THÍCH:

- xâm 侵: lấn ra, giành từ từ, tiến dần.

- sấu 瘦: ốm gầy, xấu xí.

- sài phi 柴 扉: cánh cửa cổng bên ngoài nhà người ẩn dật hoặc nhà dân dã ở vùng núi rừng thôn quê làm bằng phên tre hoặc đan kết bằng các thanh củi nhỏ.

- thân ngâm 呻 吟 thân: rên rỉ do đau bệnh.

- túc tật 夙 疾: tật bệnh có từ trước, bệnh cũ; cũng có ý kiến cho rằng “túc tật” chỉ chí phục quốc của Tố Như đã mười năm chống lại Tây Sơn nhưng không thành.

- cửu chuyển hoàn đan 九 轉 還 丹: những người theo đạo thần tiên truyền nhau là uống thuốc chín lần luyện sẽ “trường sinh bất tử”.

- huyền quan 玄關: chữ nhà Phật chỉ cửa vào chốn sâu xa của lẽ đạo mà ai vượt qua được cửa huyền là thấy đạo (tương tự chữ huyền môn chỉ pháp môn huyền diệu).

- hiện 見: âm từ chữ “kiến” (thấy) nghĩa là bày rõ ra, lộ hẳn ra.

Bài 55

ĐỐI TỬU                                                                                              對 酒

Phu toạ nhàn song tuý nhãn khai,                                                       趺坐閒窗醉眼開
Lạc hoa vô số há thương đài.                                                              落花無數下蒼苔
Sinh tiền bất tận tôn trung tửu,                                                            生前不盡樽中酒
Tử hậu thuỳ kiêu mộ thượng bôi?                                                       死後誰澆墓上杯
Xuân sắc tiệm thiên hoàng điểu khứ,                                                  春色漸遷黃鳥去
Niên quang ám trục bạch đầu lai.                                                        年光暗逐白頭來
Bách kỳ đãn đắc chung triêu tuý,                                                         百期但得終朝醉
Thế sự phù vân chân khả ai.                                                                世事浮雲真可哀
Nguyễn Du                                                                                           阮 攸  

DỊCH NGHĨA:

Ngồi xếp chân trước cửa sổ, mắt bị hơi rượu làm cho mờ khi nhìn. Có rất nhiều cánh hoa rơi rụng xuống đám rêu xanh. Những khi còn sống không uống cho cạn chén rượu để khi chết rồi lấy ai là kẻ tưới chén rượu lên mồ cho đây? Cảnh sắc mùa xuân thay đổi dần, loài chim oanh đã bay đi. Tháng năm ngầm thôi thúc, đuổi theo mái đầu bạc trắng. Trăm năm trong đời chỉ mong được suốt cả ngày say vùi. Chuyện đời như đám mây trôi nổi, thật đáng buồn thương! 

TẠM CHUYỂN LỤC BÁT:

TRƯỚC CHÉN RƯỢU

Ngồi nhàn bên cửa mờ say,
Rêu xanh hoa rụng rải đầy nhiều nơi.
Sống không uống chén rượu vơi,
Chết rồi trên mộ ai người rót đây?
Sắc xuân dần đổi, oanh bay,
Tháng năm ngầm thúc đầu bày bạc phơi.
Trăm năm suốt buổi say vùi,
Thật buồn mây nổi chuyện đời biết bao!

CHÚ THÍCH:

- phu tọa 趺 坐: ngồi xếp chân lại như kiểu kiết già, ngồi khoanh chân.
- túy nhãn khai 醉 眼 開: mắt mở ra khi say chỉ thấy lờ mờ.
- kiêu 澆: rót, tưới.
- tiệm nhiên 漸 遷: thay đổi dần dà.
- hoàng điểu 黃 鳥: chim vàng anh, ta quen gọi là chim oanh.

- bách kỳ  百 期: do câu "bách tuế vi kỳ  百歲爲期 " nghĩa là cái hạn một trăm năm của đời người

- chung triêu 終朝: từ sáng đến tối, suốt ngày.
- chân khả ai 真可哀: thật đáng buồn thương, thật đáng thương xót.

Bài 56

KHAI SONG                                                                                         開 窗

Môn tiền yên cảnh cận như hà?                                                          門前煙景近如何
Nhàn nhật khai song sinh ý đa.                                                           閒日開窗生意多
Lục nguyệt bồi phong bằng tỉ địa,                                                        六月培風鵬徙地
Nhất đình tích vũ nghĩ di oa.                                                                一庭積雨蟻移窩
Thanh chiên cựu vật khổ trân tích,                                                      青氈舊物苦珍惜
Bạch phát hùng tâm không đốt ta.                                                       白髮雄心空咄嗟
Tái bệnh thượng tu điều nhiếp lực,                                                     再病尚須調攝力
Bất tri thu tứ đáo thuỳ gia?                                                                  不知秋思到誰家
Nguyễn Du                                                                                          阮 攸    

DỊCH NGHĨA:

Trước cửa nhà, cảnh sắc tươi đẹp gần đây ra sao rồi? Ngày nhàn rỗi, mở cửa sổ thấy niềm sống tràn trề. Suốt sáu tháng, chim bằng đạp gió di chuyển khắp mặt đất. Một sân trước đọng nước mưa khiến loài kiến phải dời hang đi. Chiếc nệm xanh là vật cũ quý giá phải lo giữ. Tấm lòng hăng hái mạnh mẽ chỉ còn là tiếng than thở suông khi đầu tóc đã bạc. Bệnh cũ trở lại , lo chữa trị cho có sức lực. Không biết là ý tứ mùa thu đã đến nhà của ai đây?

TẠM CHUYỂN LỤC BÁT:

MỞ CỬA SỔ

Trước nhà cảnh đẹp thế nào?
Mở ra niềm sống biết bao ngày nhàn,
Nửa năm đạp gió: chim bằng,
Sân mưa nước đọng kiến hang chuyển dời.
Nệm xanh vật quý tiếc thôi!
Tấm lòng mạnh mẽ than ôi bạc đầu!
Bệnh đau trở lại, chữa mau!
Ý thu chẳng biết nhà nào ghé đây!?

CHÚ THÍCH:

- yên cảnh 煙 景: cảnh sắc đẹp đẽ, tháng ngày tươi đẹp.

- sinh ý 生 意: niềm sống, sức sống....

- bồi phong 培 風: hay còn đọc là bằng phong nghĩa là đạp lên, chồng lên, cưỡi lên gió.

- bằng 鵬: loài chim lớn, sãi cánh rộng có thể bay xa nghìn trùng.

- tỉ địa 徙地: dời vùng ở, di chuyển khắp mặt đất.

- thanh chiên 青 氈: nệm xanh. Do tích Vương Kiến Chi, một nhà nho đời Tấn bị kẻ trộm vào nhà lấy cắp. Ông ta bảo: “Lấy gì thì lấy đừng lấy cái nệm (đệm) xanh của ta”. Đây chỉ cốt cách nhà nho thanh bạch.

- đốt ta 咄 嗟: tiếng than thở như chao ôi, than ôi, trời ơi v  v…

- trân tích 珍 惜 trân: tiếc nuối đồ quý giá.

- tu  須: nên làm ,cần làm ,chờ đợi ,chậm trễ ,có thể, chốc lát...

- điều nhiếp 調 攝: điều hòa, nuôi dưỡng, điều dưỡng.

Dương Anh Sơn

(Lần tiếp theo :Bài 57 ,58 ,59 /THTT)