Thơ Đỗ Phủ - Bài 40 và 41

 

THƠ ĐỖ PHỦ - BÀI 40 VÀ 41

Thầy Dương Anh Sơn 

Bài 40

Tống Khổng Sào Phủ tạ bệnh quy du Giang Đông, kiêm trình Lý Bạch 

送 孔 巢 父 謝 病 歸 遊 江 東，兼 呈 李 白    

Sào Phủ trạo đầu bất khẳng trú,                                                         巢父掉頭不肯住，

Ðông tương nhập hải tuỳ yên vụ.                                                      東將入海隨煙霧。

Thi quyển trường lưu thiên địa gian,                                                 詩卷長流天地間，

Ðiếu can dục phất san hô thụ.                                                            釣竿欲拂珊瑚樹。

Thâm sơn, đại trạch long xà viễn,                                                      深山大澤龍蛇遠，

Xuân hàn, dã âm phong cảnh mộ.                                                     春寒野陰風景暮。

Bồng Lai Chức Nữ hồi vân xa,                                                          蓬萊織女回雲車，  

Chỉ điểm hư vô thị chinh lộ.                                                              指點虛無引征路。

Tự thị quân thân hữu tiên cốt,                                                            自是君身有仙骨，

Thế nhân na đắc tri kỳ cố!                                                                 世人那得知其故？

Tích quân chỉ dục khổ tử lưu,                                                            惜君只欲苦死留，

Phú quý hà như, thảo đầu lộ!                                                             富貴何如草頭露!

Thái Hầu tĩnh giả ý hữu dư,                                                               蔡侯靜者意有餘，

Thanh dạ trí tửu lâm tiền trừ.                                                             清夜置酒臨前除。

Bãi cầm trù trướng nguyệt chiếu tịch,                                               罷琴惆悵月照席，

Kỷ tuế ký ngã không trung thư?                                                        幾歲寄我 空中書？

Nam tầm Vũ Huyệt kiến Lý Bạch,                                                    南尋禹穴見李白，

Ðạo Phủ vấn tấn kim hà như?                                                            道甫問訊今何如？

Đỗ Phủ (năm 745)                                                                             杜 甫  

Dịch nghĩa:

Sào Phủ lắc đầu, không bằng lòng ở lại! Sắp sửa đi sang phía đông, vào biển cả theo làn sương khói mịt mờ. Quyển thơ còn để lại lâu dài trong trời đất .

Chiếc cần câu cá muốn phẩy nhẹ lên những cây san hô (c.1-4). Ở nơi núi sâu hay đầm lớn xa xôi có loài rồng rắn; mùa xuân lạnh lẽo, cánh đồng âm u với phong cảnh buổi chiều sẩm tối. Nàng Chức Nữ chiếc xe mây quay trở về cõi Bồng Lai đã chỉ rõ chốn hư không là con đường đi xa xăm (c.5-8). Bản thân ông ấy đã có cốt cách thần tiên; người đời nào biết được việc xưa cũ ấy! Tiếc là ông ấy cũng muốn gắng sức đến cùng việc ở lại .Giàu sang giống như gì nào?: như hạt  sương móc ở đầu ngọn cỏ! (c.9-12) Thái Hầu là kẻ điềm tĩnh, lòng tốt lại có thừa; đêm thanh vắng đã đặt tiệc rượu gần bên thềm nhà phía trước. Khi đàn dứt ,lòng buồn bã dưới ánh trăng soi chiếu trên chỗ ngồi. Năm nào đây sẽ gửi thư cho ta từ khoảng không?! (c.13-16) Tìm về phương nam huyện Vũ Huyệt để gặp Lý Bạch, nói rằng Phủ đây (Đỗ Phủ) hỏi thăm hiện nay như thế nào? (c.17-18)

Tạm chuyển lục bát:

ĐƯA TIỄN KHỔNG SÀO PHỦ CÁO BỆNH ĐI VỀ CHƠI GIANG ĐÔNG, TRÌNH LÝ BẠCH.

Lắc đầu, Sào Phủ chẳng dừng,

Về đông ra biển theo sương khói vời.

Tập thơ còn mãi đất trời,

Cần câu muốn phất nơi vùng san hô.

Rắn rồng sâu chốn núi hồ,

Cảnh chiều xuân lạnh âm u cánh đồng.

Xe mây Chức Nữ về Bồng,

Hư không chỉ rõ con đường đi xa.

Thân anh tiên cốt sẵn là!

Người đời biết chuyện xa xưa đâu nào!

Chỉ mong ở lại, tiếc sao!

Giàu sang: ngọn cỏ đằng đầu đọng sương

Thái Hầu điềm tĩnh, rộng lòng

Rượu bày thềm trước trong đêm yên bình.

Trăng soi, đàn dứt buồn tênh,  

Năm nào thư gửi cho mình khoảng không?!

Phương nam Lý Bạch gặp ông,    

Nói là Phủ hỏi thăm chừng nay sao?     

Chú thích:

- Khổng Sào Phủ 孔 巢 父: người cùng thời với Đỗ Phủ. Sào Phủ ở trong nhóm Trúc Khê lục dật chuyên sống ẩn dật và theo đạo thần tiên.

Ở đây, Đỗ Phủ nói đến chuyện Sào Phủ muốn ra biển Bột Hải để đến đảo Bồng Lai của chư tiên!

- tạ bệnh  謝 病: vì bệnh đau mà từ chối, lui về hay đi tránh, từ biệt....

- trạo đầu 掉 頭: quay đầu, ngoảnh đầu lại

- bất khẳng trú 不肯住: không chịu, không bằng lòng ở lại hay dừng lại....

- tương 將: sẽ, lại, đem, sắp, giúp đỡ, vừa mới, tiễn đưa, tiến lên...

- yên vụ 煙 霧: mây mù, hơi khói.

- điếu can 釣 竿: cần câu cá.

- phất 拂: quét, phẩy nhẹ, giũ áo, trái ý.

- Bồng Lai 蓬 萊: theo truyền thuyết Trung Hoa, đây là hòn đảo nằm ở Bột Hải, phía đông lục địa là nơi các thần tiên cư ngụ, trong đó có nàng Chức Nữ. (truyền thuyết Ngưu Lang Chức Nữ).

- hư vô 虛 無: trống không, không có gì, khoảng không gian...

- na 那: nào, gì, nhiều....

- tích  惜: thương tiếc, hối tiếc, đáng tiếc, quý mến...

- khổ tử lưu 苦 死 留: đã cố sức đến cùng về chuyện ở lại.

- tĩnh giả 靜 者: người luôn điềm tĩnh, chuộng sự yên lặng....

- ý hữu dư 意 有 餘: lòng tốt, ý chí có thừa...

- lâm tiền trừ 臨 前 除: gần bên bậc thềm phía trước.

- trù trướng 惆 悵: buồn bã, buồn xa vắng, buồn ngao ngán, chán chường, buồn khổ....

- Vũ Huyệt 禹 穴: hang cổ tích ở huyện Thiệu Hưng, Chiết Giang, Trung Hoa. Lúc này, Lý Bạch đang ngao du ở Giang Nam

- vấn tấn 問 訊: hỏi thăm

Bài 41

TẶNG LÝ BẠCH                                                                             贈 李 白  

Thu lai tương cố thượng phiêu bồng,                                                秋來相顧尚飄蓬

Vị tựu đan sa quý Cát Hồng                                                              未就丹砂愧葛洪

Thống ẩm cuồng ca không độ nhật                                                    痛飲狂歌空度日.

Phi dương bạt hỗ vị thùy hùng?                                                         飛揚跋扈為誰雄?

Đỗ Phủ (năm 745)                                                                             杜 甫 

Dịch nghĩa:

Mùa thu đã đến ,cùng nhau ngoảnh lại vẫn còn cơn gió thổi đám cỏ bồng. Thuốc đan sa (luyện) chưa xong nên thẹn với Cát Hồng. Uống rượu say khướt rồi hát ca buông thả vang lừng qua một ngày uổng phí!. Đã ngông cuồng lại ngang bướng, vì ai đây để làm người hùng?!

Tạm chuyển lục bát:  

 

TẶNG LÝ BẠCH 

Thu sang ngoảnh lại đám bồng,

Đan sa chưa luyện Cát Hồng thẹn thay!

Hát ngông say khướt qua ngày,

Ngang tàng bướng bỉnh ai đây tranh hùng?! 

Chú thích:

- tương cố 相 顧 : cùng nhau ngoảnh lại, cùng trông lại, cùng ngoái đầu nhìn lại..... 

- phiêu 飄: gió thổi bay đi, gió cuốn nhẹ nhàng, gió thổi bồng bềnh. 

- bồng 蓬: cỏ bồng thường ở vùng cát nắng hoang dã .Mỗi khi gió nổi lên, cỏ bị cuốn theo quay cuồng tán loạn.

- đan sa 丹 砂: tên một vị thuốc Bắc hay còn gọi là chu sa  朱砂.

- Cát Hồng 葛洪: có tên tự là Bão Phác Tử, người đời Đông Tấn, TH, bỏ làm quan để theo đạo thần tiên, luyện đan sa cầu sống lâu dài. Ông viết  "Thần tiên truyện", chú giải Lão Trang. v.v...

- không độ nhật 空 度 日: qua đi một ngày uổng phí...

- phi dương bạt hỗ  飛 揚 跋 扈:  ngang ngược, bướng bỉnh....

Dương Anh Sơn

(Lần đến: Bài 42: Thiên mạt hoài Lý Bạch; Bài 43: Dã vọng kỳ nhất; Bài 44: Dã vọng kỳ hai)