- Người Việt duy nhất chống công cuộc giải cứu đồng bào thuyền nhân
Ts. Nguyễn Đình Thắng Ngày 27 tháng 11, 2024 http://machsongmedia.org Dẫn nhập: Nhân dịp tập thể người Việt tị nạn đánh dấu 50 năm lưu vong, BPSOS thực hiện loạt bài ôn lại cuộc đấu tranh cam go, có những lúc hầu như tuyệt vọng, để giải cứu gần 20 nghìn đồng bào trước khi đóng lại chương sử thuyền nhân bi hùng. Dưới đây là bài thứ nhất – Buổi điều trần định mệnh. *** Tôi nhớ rõ như in, một ngày mùa Đông 1995, Thứ Hai đầu tháng 2, tôi đi công tác việc sở ở University of Virginia – lúc ấy đang là kỹ sư tại một cơ quan nghiên cứu của Bộ Hải Quân Hoa Kỳ. Tôi đã lấy sẵn ngày nghỉ để hôm sau viếng thăm đại học danh tiếng và cổ kính này. Nhưng vừa họp xong ngày hôm trước thì có tin nhắn từ Dân Biểu James Moran, đảng Dân Chủ, đại diện địa hạt cử tri Bắc Virginia nơi tôi cư ngụ, khuyến khích tôi tham dự buổi điều trần về tình hình tị nạn toàn cầu do DB Christopher Smith, đảng Cộng Hòa ở New Jersey, triệu tập. DB Smith là tân Chủ Tịch Tiểu Ban Nhân Quyền và Hoạt Động Quốc Tế của Hạ Viện Hoa Kỳ. Tôi bỏ dự tínhtham quan trường đại học để hôm sau đến dự buổi điều trần dù chưa biết có ích lợi gì không. 
Hình 1 – DB Christopher Smith và vị Cố Vấn Trưởng Grover Joseph Rees tại buổi điều trần ở Quốc Hội Hoa Kỳ Hy vọng hé mở Phát biểu khai mạc, DB Smith tổng lược cảnh ngộ của các thành phần tị nạn trên thế giới, có nhắc thoáng về thuyền nhân Việt Nam bị từ chối quy chế tị nạn và đối mặt nguy cơ cưỡng bức hồi hương dưới chương trình CPA. CPA là viết tắt của Comprehensive Plan of Action (Chương Trình Hành Động Toàn Diện) được quốc tế hình thành tháng 6 năm 1989. Theo đó, các chính quyền sở tại quyết định tư cách tị nạn, gọi tắt là “thanh lọc”. Thuyền nhân bị “rớt thanh lọc” phải hồi hương không tự nguyện hoặc cưỡng bức. Khi buổi điều trần tạm ngưng để các vị dân biểu đi bỏ phiếu, vị Cố Vấn Trưởng của DB Smith, Ông Grover Joseph Rees, ở lại tiếp chuyện quan khách. Tôi đến bắt chuyện: “Cảm ơn DB Smith nhắc đến thuyền nhân Việt Nam ở các trại Hồng Kông và Đông Nam Á. Thực tế khủng khiếp hơn nhiều so với những gì DB Smith vừa nói. Nếu Ông muốn, tôi sẽ cung cấp thông tin tường tận, chi tiết.” Ông Rees hẹn gặp tại văn phòng của Ủy Ban Ngoại Giao của Hạ Viện Hoa Kỳ vào Thứ Sáu trong tuần. Tôi mời thêm 2 vị “tiền bối” là Ông Shep Lowman và Ông Lionel Rosenblatt – họ đã chỉ dẫn cho tôi khi tập tễnh trên con đường vận động cho thuyền nhân từ năm 1988. Buổi họp định mệnh Đến ngày hẹn, 3 chúng tôi cùng đến gặp Ông Rees – tôi sẽ gọi là Đại Sứ Rees khi thích hợp vì sau này ông là Đại Sứ Hoa Kỳ đầu tiên ở quốc gia tân lập Đông Timor. ĐS Rees thuật lại cuộc gặp trong email ngày 29 tháng 1, 2022: “Sau khi lắng nghe những điều họ trình bày và thảo luận vào chi tiết về một số ‘hồ sơ bị rớt thanh lọc một cách tệ hại’ cũng như tiến trình dẫn đến những hậu quả ấy, tôi hỏi các người đi vận dộng này tại sao, nếu tiến trình tỏ ra tệ hại đến thế, lại chỉ yêu cầu tái thanh lọc có 500 hồ sơ... Tại sao không đòi hỏi không được dùng ngân sách của Hoa Kỳ để hồi hương bất cứ ai dưới chương trình CPA cho đến khi người đó được nhân viên tị nạn của Hoa Kỳ phỏng vấn và bị xét không là tị nạn?” Ông Lionel cho rằng e đã quá trễ cho điều lý tưởng ấy. Ông Shep đồng tình. ĐS Rees kể tiếp: “Ts. Thắng không nói nhiều khi thảo luận. Nhưng, khoảng 1 hoặc 2 tiếng sau buổi họp, ông gọi cho tôi và nói rằng bất luận các đồng nghiệp của ông nói gì, ông nghĩ rằng thanh lọc dưới CPA quả thực tồi tệ đến độ phải tái thanh lọc tất cả thì mới đúng. Sau đó, tôi bàn với DB Smith, và ông quyết định đưa một điều khoản vào Luật Chuẩn Chi Ngân Sách Đối Ngoại, xuất phát từ Tiểu Ban của chúng tôi, để cấm tài trợ việc hồi hương theo CPA những ai chưa được phỏng vấn và chưa bị từ chối tư cách tị nạn bởi nhân viên tị nạn Hoa Kỳ, và tái định cư vào Hoa Kỳ những ai được công nhận là tị nạn khi được tái phỏng vấn.” Các quốc gia tạm dung không có ngân sách cho cưỡng bức hồi hương mà trông vào quỹ của Cao Uỷ Tị Nạn LHQ -- phần đóng góp lớn nhất cho quỹ này đến từ chính phủ Hoa Kỳ. Quốc Hội nắm hầu bao của chính phủ, trong đó ngân sách cho CUTN/LHQ nằm trong tay vị Chủ Tịch Tiểu Ban Nhân Quyền và Hoạt Động Quốc Tế lúc ấy là DB Smith. Chặn ngân sách là chặn cưỡng bức hồi hương. Bước ngoặt thần kỳ Vài ngày sau buổi họp định mệnh kể trên, Ông Rees báo cho tôi biết DB Smith đã đưa điều khoản tu chính vào dự luật Chuẩn Chi Ngân Sách Đối Ngoại, H.R. 1561, cấm dùng tiền của Hoa Kỳ cho cưỡng bức hồi hương cho đến khi mọi thuyền nhân được nhân viên tị nạn Hoa Kỳ tái phỏng vấn theo tiêu chuẩn tị nạn của Hoa Kỳ. Nghĩa là điều khoản tu chính này bác bỏ toàn bộ kết quả thanh lọc của CPA -- “xoá bài” làm lại từ đầu. Bởi vậy nó được mệnh danh là “anti-CPA provision” -- "điều khoản chống CPA". Bước ngoặt lập pháp này đem lại hy vọng cho khoảng 40 nghìn đồng bào trong các trại cấm ở Hồng Kông và Đông Nam Á vào thời điểm đó, và thổi luồng sinh khí mới vào cuộc đấu tranh cho thuyền nhân khi mà cả thế giới quay lưng và tuyệt đại đa số các tổ chức Hoa Kỳ trước đây bảo vệ thuyền nhân cũng đã xoay chiều. Tôi nhanh chóng loan báo tin mừng ra khắp cộng đồng người Việt hải ngoại và vào các trại cấm. 
Hình 2 – Đồng bào thuyền nhân ở trại Galang, Indonesia (nguồn: chuyển ra từ trong trại) Gặp khó ngay từ vạch xuất phát Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ lập tức và mãnh liệt chống lại điều khoản tu chính của DB Smith. ĐS Rees tường thuật: “Điều xảy ra sau đó, khiến tôi ngạc nhiên và thất vọng, là một cuộc chiến dữ dội trong đó một số tổ chức tị nạn nổi tiếng đứng về phía Bộ Ngoại Giao – và về phía các tổ chức chống nhập cư như Liên Đoàn Cải Cách Nhập Cư Hoa Kỳ – để phản đối điều khoản chống hồi hương của Ông Smith.” Không khó hiểu. Để bình thường hoá quan hệ ngoại giao với Việt Nam, Hành Pháp của Tổng Thống Clinton không muốn tiếp tục các chương trình tị nạn kể cả chương trình HO, con lai, và thuyền nhân vì chúng vô hình trung xác nhận tình trạng đàn áp còn nghiêm trọng ở Việt Nam. Bộ Ngoại Giao còn viện lẽ chính phủ Hoa Kỳ đã tham gia chương trình CPA; điều khoản chống CPA của DB Smith sẽ làm cho Bộ Ngoại Giao gặp mâu thuẫn với quốc tế. Để thuyết phục các nhà lập pháp, Bộ Ngoại Giao chỉ ra rằng ngay cộng đồng người Việt ở Hoa Kỳ cũng chia rẽ thành bên ủng hộ và bên chống đối điều khoản chống CPA. ĐS Rees giải thích rằng bên ủng hộ là cả cộng đồng, còn bên chống đối chỉ có một người: “Tôi đã rất ngạc nhiên về điều này, bởi vì vào thời điểm đó, tôi đã nhận được hàng trăm cuộc gọi và thư từ người Mỹ gốc Việt ủng hộ lập trường của chúng tôi và không có ai phản đối; còn bằng chứng về ‘sự chia rẽ trong cộng đồng’ – quả vậy, bằng chứng duy nhất từng được trích dẫn cho tôi biết – đó là Tiến sĩ Khoa rất được kính trọng và tổ chức SEARAC của ông là những thành phần phản đối điều khoản của DB Smith và cho rằng các lập luận của chúng tôi chống lại CPA là cường điệu.” Người Việt duy nhất chống đối ĐS Rees nói không sai. Ông Lê Xuân Khoa xem cuộc đấu tranh chống cưỡng bức hồi hương thuyền nhân không chỉ vô vọng mà còn có hại. Ngày 15 tháng 2, 1995, chỉ vài hôm sau khi DB Smith đưa ra điều luật chống CPA, Ông Lê Xuân Khoa phổ biến “Thơ gửi người trong trại tị nạn Đông Nam Á”: “Nay thì tất cả những người binh vực cho tị nạn (refugee advocates) đều nhận thấy rằng những phương cách đấu tranh và đòi hỏi như trước đây không những sẽ không có hy vọng thành công mà nhiều khi có thể gây hậu quả trái ngược.” Ông Lê Xuân Khoa căn dặn thuyền nhân ở các trại cấm chớ hy vọng hão và phải chấp nhận hồi hương như một thực tế không thể tránh né: “... những hoạt động thực tế và cần thiết nhất trong giai đoạn này là cố gắng vớt vát những trường hợp đã được InterAction đề nghị cứu xét, đồng thời mở rộng các chương trình bảo vệ và giúp đỡ những người đã và sẽ phải trở về nước.” Những trường hợp “vớt vát” mà InterAction đề nghị chính là số 500 hồ sơ mà ĐS Rees nói đến khi thuật lại buổi họp với Ông Lionel, Ông Lowman và tôi. Cũng trong “Thơ gửi”, Ông Lê Xuân Khoa đốc thúc cộng đồng người Việt hải ngoại ngưng chống cưỡng bức hồi hương: “Để cho các hoạt động thực tế và cần thiết nói trên có thể đạt được kết quả tích cực, cộng đồng người Việt hải ngoại cần tuyệt đối tránh việc gửi đi những tin tức hoặc những tín hiệu sai lạc, đem lại cho đồng bào những hi vọng sai lầm, do đó gây nên những hậu quả tai hại cho nhiều gia đình, nhất là cho những người quá tuyệt vọng.” Những “tín hiệu sai lạc, đem lại hi vọng sai lầm” ấy là tin mừng tôi vừa loan báo về điều luật chống CPA, cho phép 40 nghìn đồng bào thuyền nhân khấp khởi hy vọng rằng trước mặt họ không chỉ là ngõ cụt cưỡng bức hồi hương. Thành công muộn màng Dùng một người Việt có uy tín làm nhân chứng, Bộ Ngoại Giao tìm mọi cách đánh bại điều luật chống CPA của DB Smith, từ Hạ Viện đến Thượng Viện, từ hội nghị lưỡng viện đến Toà Bạch Ốc. Khi Bộ Ngoại Giao rốt cuộc thay đổi lập trường, hợp tác với DB Smith để cho ra đời chương trình ROVR, 15 tháng đã trôi qua. Giá phải trả là nhiều nghìn đồng bào thuyền nhân đã lỡ hẹn vì bị hồi hương trước đó. Họ vĩnh viễn mất cơ hội đến tự do. Tuy muộn màng, chương trình ROVR không chỉ là một kỳ tích trong lịch sử thuyền nhân Việt Nam mà còn là sự kiện chưa từng có trong lịch sử định cư tị nạn của Hoa Kỳ. DB Smith ôn lại kỳ tích này tại buổi điều trần ở Quốc Hội ngày 11 tháng 4, 2013 mà ông chủ toạ: “Tôi nhận thấy Ts. Thắng đang có mặt ở đây, và tôi có một nhận định về ông ấy trong những năm của thập niên 1990. Khi tôi trở thành Chủ Tịch của Tiểu Ban Nhân Quyền, Ts. Thắng đến văn phòng của tôi và nói rằng, đây là thông tin về tình trạng nhân quyền, chính xác là liên quan đến người tị nạn ở một số trại bao gồm trại High Island ở Hồng Kông và một số nơi khác sắp sửa bị cưỡng bức hồi hương về lại Việt Nam, nơi mà họ có nhiều rủi ro phải đối diện với số phận nghiệt ngã và nhiều người sẽ bị bỏ tù. Tôi đã tổ chức, như là kết quả trực tiếp của nỗ lực vận động của Ts. Thắng, và tôi nhớ rõ, 4 buổi điều trần... “Sau các buổi điều trần đó, tôi đưa ra điều khoản tu chính, cũng theo sự hướng dẫn của Ts. Thắng, quy định không được dùng tiền của Hoa Kỳ để cưỡng bức hồi hương bất cứ người nào... Như là kết quả trực tiếp, chương trình ROVR được thiết lập. “Và, thật tình tôi muốn cảm ơn Ts. Thắng vì Ông chính là người đã làm cho chương trình này được thiết lập, một nhà vận động nhân quyền, và tổ chức BPSOS của ông. Ông chính là người tạo ra sự khác biệt cứu gần 20 nghìn người tị nạn mà lẽ ra đã phải hồi hương trái với ý muốn của họ.” Xem video phát biểu: https://www.youtube.com/watch?v=mEqTkl-NCLM 
Hình 3 – Trại cấm Heilingchau, Hồng Kông – ai may mắn, ai lỡ hẹn với tự do? (ảnh ĐQAT) Câu trả lời dứt khoát Ông Lê Xuân Khoa đã 2 lần viết cho DB Smith và ĐS Rees để phản đối phát biểu kể trên của DB Smith vì cho rằng chính mình mới là người tạo nên chương trình ROVR. DB Smith không trả lời. ĐS Rees trả lời, qua email ngày 29 tháng 1, 2022 đã trích dẫn nhiều đoạn ở trên, một lần dứt khoát: “Tôi tin rằng điều khoản [chống CPA của DB] Smith – và quá trình duyệt xét điều khoản ấy đã chiếu rọi ánh sáng lên những khiếm khuyết trong chương trình CPA – là những gì làm cho ROVR trở nên khả thi. Điều khoản đó được TS Thắng và Boat People SOS ủng hộ mạnh mẽ. Trên thực tế, bằng chứng họ trình bày về những khiếm khuyết trong CPA là rất quan trọng đối với sự thành công của công việc lập pháp của chúng tôi. Còn Ông thường được trích dẫn là người ủng hộ nổi bật cho lập trường chống đối.” Ông Lê Xuân Khoa không tiết lộ email trả lời này của ĐS Rees. Kỳ sau: Cuộc chiến cam go tại Hạ Viện Hoa Kỳ Tài liệu tham khảo: Luật Chuẩn Chi Ngân Sách Đối Ngoại 1995-1996, xem điều khoản 1104(a)(4): https://www.congress.gov/bill/104th-congress/house-bill/1561/text “Thơ gửi người trong trại tị nạn Đông Nam Á” của Ông Lê Xuân Khoa: https://dvov.org/wp-content/uploads/2024/11/LXKs-letter-to-boat-people-Feb-15-1995.pdf Email của ĐS Rees gửi Ông Lê Xuân Khoa ngày 29 tháng 1, 2022: https://dvov.org/wp-content/uploads/2024/11/GJRs-response-to-LXKs-email-public.pdf Văn bản ký tự buổi điều trần do DB Smith chủ toạ ngày 11 tháng 4, 2013: https://www.govinfo.gov/content/pkg/CHRG-113hhrg80363/pdf/CHRG-113hhrg80363.pdf Mạch Sống
| 
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét