Một Bài Thơ Của Nhà Nghiên Cứu Và Phê Bình Văn Học Đặng Tiến

 

Nhà Nghiên Cứu Và Phê Bình Văn Học Đặng Tiến

MỘT BÀI THƠ CỦA NHÀ NGHIÊN CỨU VÀ PHÊ BÌNH VĂN HỌC ĐẶNG TIẾN

Thầy Dương Anh Sơn

Có thể nói rằng giáo sư Đặng Tiến là nhà nghiên cứu và phê bình văn học được rất nhiều người trong giới học thuật miền Nam trước đây rất mến mộ qua cuộc sống và những tác phẩm nghiên cứu có giá trị về văn học đặc biệt trong lĩnh vực thơ ca. 

Ông sinh ngày 1940 tại làng An Trạch, phủ Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam (nay là Hòa Vang, Đà Nẳng). Ông tốt nghiệp Đại học Văn khoa Saigon năm 1963 rồi dạy văn chương tại trường Lycée Yersin,(theo chương trình tiếng Pháp) tại Dalat từ năm 1964-1966. Ông bắt đầu viết đăng bài trong một số tạp chí các mục điểm sách và phê bình văn học từ 1960. 

Năm 1966, ông sang Berne, Thụy Sĩ làm viên chức ngoại giao. Tại nơi này, ông đã dành nhiều thời giờ cho cuốn Vũ trụ thơ, viết và hoàn tất tại Berne vào 17/8/1967. Năm 1969, ông là giảng viên dạy văn chương Việt Nam trong Ban Việt học tại Đại học Paris VII, văn chương Việt Nam tại Orleans cho đến khi nghỉ hưu 2005. Ông cùng gia đình sinh sống tại vùng Orleans này. Trước 1975, nhiều bài viết của ông đăng trên các tạp chí Mai, Văn, Tân Văn... v.v... đề tên ông hay biệt hiệu là Nam Chi.

Hai tác phẩm nổi bật cho thấy tài năng tìm hiểu và phê bình văn chương của Đặng Tiến là: 

1/- Vũ trụ thơ Q.I (NXB Giao điểm, Saigon, 1972) và Vũ trụ thơ Q.II (NXB Thư Ấn quán, NJ, USA, 2008).

2/- Thi pháp và chân dung, (NXB Phụ nữ, Hà Nội, 2009) và khoảng 150 tản văn, tùy bút, tiểu luận phê bình đăng rải rác trong nhiều tạp chí. Những nhận xét của ông rất sâu sắc, tinh tế và có những khám phá mới lạ.

Ông mất ngày 17/4/2023 tại Orleans, phía nam Paris, Pháp và được gia đình hỏa táng theo di chúc. Ngày 17/7/2024 vừa qua, di cốt của ông được gia đình mang về quê hương Quảng Nam an táng.

* * *

Tôi được làm quen với các bài bình giảng văn học hay nghị luận văn chương của giáo sư Đặng Tiến khi ông giảng dạy văn chương tại trường Lycée Yersin (Trung học Yersin) tại Dalat khi tình cờ đọc những cuốn vở ghi chép của một người anh có theo học với thầy Tiến từ 1964-1966 tại Trường Yersin (Lớp troisième và seconde, tương đương với lớp đệ tam và đệ nhị bên Đệ nhị cấp chương trình Việt, nay là lớp 10 và 11 THPT). Những bài giảng văn của thầy Tiến khi nhận xét về các tác giả văn học như Nguyễn Gia Thiều, Nguyễn Du, Đoàn Thị Điểm, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Công Trứ, Tú Xương, Nguyễn Khuyến, Tản Đà... v.v... rất sáng sủa, dễ hiểu, thấu đáo và nêu lên được những điểm nổi bật của các tác giả này cùng các thơ văn của họ. Nhờ những tập cours này, tôi đã hoàn thành kỳ thi Tú tài 1 ban B về văn chương khá tốt mặc dầu không thụ giáo trưc tiếp với Thầy.....

Hôm nay (17/7/2024), nhân ngày đưa di cốt của ông an nghỉ tại quê nhà, tôi xin ghi lại một bài thơ của ông để thấy ngoài tài nghị luận, phê bình văn chương, ông cũng là một người làm thơ có những nét độc đáo về ý tứ, về cách dùng từ ngữ và nhất là những suy tưởng của tác giả về cuộc sống, về quê hương và tình yêu. Bài thơ này chép lại trong một tạp chí trước 75. Vì thế, nếu có những sai sót nào xin các bạn đọc giúp đỡ và bổ sung. Xin cám ơn nhiều và xin giới thiệu một bài thơ để tưởng niệm một người Thầy, một nhà nghiên cứu và phê bình văn học kỳ cựu và tài hoa.

VỀ MỘT ÁNH TRĂNG

Đặng Tiến

1

Trời ngát xanh trong lời chim khuyên mới sớm

Lời bao la lìa ý vụt bay cao

Lìa cánh mộng hồn đêm lìa xác bướm

Về quỳ bên Em dâng một cánh hoa đào

2

Tình gửi chân mây. Em có nhớ kiếp nào?

Hanh nắng trong lòng hay trăng xế chiêm bao....

Ngày Em đến hoa quên mà lá nhớ

Anh đợi Em đây. Em đừng bỡ ngỡ

Sông ngàn xưa gửi nước lại ngàn sau

3

Tóc từng sợi lạc giòng từ nguyên thủy

Trôi bơ vơ phế tích một thiên đường

Những chiếc lá bay bay về cội ý

Là lòng anh xin cưới một quê hương

4

Anh không viết lời thề trên lá đỏ

Màu nào không ngờ vực bóng thời gian?

Đá quên thề còn ngoại tình với gió

Đêm hôm rồi nở một đóa phong lan....

5

Những hạt cát ngậm lâu đài trong ký ức

Giọt sương hồng muối biển lớn cuối tương lai

Soi bước Em về muôn tế bào cháy rực

Lửa hành tinh nhầm lối đã đầu thai

6

Giông tố cũ đã san bằng quá khứ

Chút hoang liêu còn lại gửi mai sau

Em trèo hái từng trái sầu đỏ úa

Trên cành khô ươm lại đóa hoa đầu

7

Anh – loài chim ngậm hờn trong cổ họng

Ba mươi năm và vỡ tiếng thanh tao

Tiếng hát vẫn bao la theo đầu ngọn sóng

Về gục bên Em dâng một cánh hoa đào

Tháng 2/1970

Dương Anh Sơn